Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του μαστού

Πόσο συχνός είναι;

Ο καρκίνος του Μαστού είναι ο πιο συχνός, μη δερματικός, καρκίνος παγκοσμίως και η πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες.

Πως ανιχνεύεται;

Η πλειοψηφία των καρκίνων του μαστού διαγιγνώσκεται μέσω των προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου που βασίζονται στην διενέργεια μαστογραφίας, αν και δεν είναι λίγα εκείνα τα περιστατικά που ο ίδιος ο ασθενής αναφέρει στον ιατρό του ότι ψηλαφεί «κάτι μη φυσιολογικό» στο μαστό.

Γιατί είναι τόσο σημαντικός ο προσυμπτωματικός έλεγχος;

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος συνήθως ανιχνεύει τη νόσο σε πρώιμο στάδιο και αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχούς θεραπείας, βελτιώνοντας την επιβίωση.
Οι θάνατοι από καρκίνο του μαστού έχουν μειωθεί σημαντικά από το 1980 και αυτό οφείλεται εν μέρει στην εφαρμογή του προσυμπτωματικού ελέγχου, καθώς και στην έγκαιρη και αποτελεσματική θεραπεία.

Ποιες γυναίκες διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού;

Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του μαστού διαφοροποιείται ανάλογα με το ιστορικό του ασθενούς.
Στους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται οι εξής:

• Το ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού, ωοθηκών, σαλπίγγων ή περιτοναίου,
• Η κληρονομικότητα, σχετιζόμενη κυρίως με μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA1 ή BRCA2,
• Η αυξημένη πυκνότητα του μαστού στην μαστογραφία,
• Η ανεύρεση αλλοιώσεων υψηλού κινδύνου (high risk lesions) σε προηγούμενες βιοψίες μαστού, όπως είναι η άτυπη υπερπλασία,
• Η πρόωρη έναρξη της εμμηναρχής (= πρώτη περίοδος), η καθυστερημένη εμμηνόπαυση, η μεγάλη ηλικία στην πρώτη εγκυμοσύνη και η απουσία τεκνοποίησης,
• Η ακτινοθεραπεία (ΑΚΘ) στον θώρακα σε ηλικία 10-30 ετών.

Οι γυναίκες που δεν εμφανίζουν κανέναν από τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου θεωρούνται ότι έχουν μέσο κίνδυνο να διαγνωστούν (και όχι να πεθάνουν) με καρκίνο του μαστού κατά την διάρκεια της ζωής τους. Ο μέσος κίνδυνος εκτιμάται περίπου στο 12%.
Οι γυναίκες μετρίου κινδύνου (<15%) είναι εκείνες με ατομικό ιστορικό καρκίνου μαστού ή πυκνούς μαστούς.
Οι γυναίκες υψηλού κινδύνου (>25%) είναι οι φορείς μεταλλάξεων των γονιδίων BRCA1 – BRCA2, εκείνες που έχουν λάβει ακτινοθεραπεία στο μεσοθωράκιο σε ηλικία 10-30 ετών, εκείνες με συγγενή 1ου βαθμού με BRCA1 – BRCA2 μετάλλαξη και όσες εμφανίζουν γνωστά κληρονομικά σύνδρομα.

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του μαστού εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας;

Οι περισσότερες γυναίκες ανήκουν στην ομάδα μέσου κινδύνου, με 12-13% πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού κατά την διάρκεια της ζωής τους.
Η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού είναι ιδιαίτερα μικρή στις γυναίκες μικρότερες των 40 ετών αλλά αυξάνει σταδιακά με την ηλικία.
Η μαστογραφία, από την άλλη, είναι μια εξέταση που έχει μεγαλύτερη ευαισθησία και ειδικότητα όταν γίνεται σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας.
Αυτοί είναι οι λόγοι που ο προσυμπτωματικός έλεγχος διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας.

Οι γυναίκες μικρότερες των 40 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο του μαστού;

Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες σχετικά με τον προσυμπτωματικό έλεγχο για καρκίνο του μαστού σε γυναίκες μέσου κινδύνου, μικρότερες των 40 ετών.
Παρόλο που υπάρχει η τάση να γίνεται μια πρώτη μαστογραφία στην ηλικιακή ομάδα των 35-39 ετών, η πιθανότητα ενός ατόμου με θετική εξέταση να πάσχει πραγματικά από την νόσο είναι μόλις 1,3%.

Άρα πότε πρέπει να κάνει μια γυναίκα την πρώτη της μαστογραφία;

Στην Ευρώπη, οι περισσότερες κατευθυντήριες οδηγίες προτείνουν η πρώτη μαστογραφία να γίνεται στην ηλικία των 45 ετών.
Στις ΗΠΑ, η πλειοψηφία των ιατρών αρχίζει να συζητά το θέμα του προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού, με τις γυναίκες μέσου κινδύνου, μόλις εκείνες συμπληρώσουν το 40ο έτος της ηλικίας τους. Καθήκον του ιατρού είναι να τις ενημερώσει υπεύθυνα σχετικά με την πιθανότητα ψευδών θετικών αποτελεσμάτων ή υπερδιάγνωσης (=υπερβολής στην διάγνωση) και τον περαιτέρω διαγνωστικό έλεγχο και θεραπεία που αυτά συνεπάγονται. Οι ασθενείς μετά αποφασίζουν αν θέλουν να αρχίσουν άμεσα το πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου ή αν επιθυμούν να το καθυστερήσουν για μερικά χρόνια ακόμα.

Τελικά σε ποια ηλικία κρίνεται απολύτως αναγκαία η διενέργεια μαστογραφίας;

Σχεδόν όλες οι κατευθυντήριες οδηγίες στις ΗΠΑ και την Ευρώπη προτείνουν την διενέργεια μαστογραφίας σε όλες τις γυναίκες μέσου κινδύνου ηλικίας 50-74 ετών.
Η συχνότητα της εξέτασης είναι ανά 1-2 έτη, ανάλογα με τους παράγοντες κινδύνου και τις προσωπικές προτιμήσεις της ασθενούς.

Η μαστογραφία πρέπει να διενεργείται και σε άτομα μεγαλύτερα των 75 ετών;

Ναι, η μαστογραφία συνιστάται και μετά την ηλικία των 75 ετών, εφόσον η ασθενής έχει προσδόκιμο ζωής τουλάχιστον 10 ετών.

Τι είναι η τρισδιάστατη μαστογραφία;

Η τρισδιάστατη (3D) μαστογραφία ή αλλιώς Τομοσύνθεση αποτελεί εξέλιξη της κλασσικής ψηφιακής μαστογραφίας.
Κατά την κλασσική ψηφιακή (2D) μαστογραφία λαμβάνονται 2 στατικές λήψεις με πίεση σε κάθε μαστό και με την ακτινολογική λυχνία να παραμένει ακίνητη.
Στην τρισδιάστατη (3D) μαστογραφία η ακτινολογική λυχνία περιστρέφεται γύρω από τον μαστό, λαμβάνοντας πολλαπλές τομές οι οποίες στη συνέχεια ανασυντίθενται μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή σε περισσότερες από 50 εικόνες για κάθε λήψη.
Η συνολική δόση ακτινοβολίας της τομοσύνθεσης είναι παρόμοια της κλασσικής ψηφιακής μαστογραφίας,
Η τομοσύνθεση συνιστάται:

1. Σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς, οι οποίες είναι συνήθως μικρής ηλικίας,
2. Σε νεαρές γυναίκες που μπορεί να έχουν κάποια μορφή κληρονομικότητας,
3. Ως συμπληρωματική εξέταση της ψηφιακής μαστογραφίας, για την διερεύνηση ύποπτων ευρημάτων.

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του μαστού περιλαμβάνει μόνο την μαστογραφία;

Στις γυναίκες μέσου κινδύνου, η ψηφιακή (2D) και η τρισδιάστατη (3D) μαστογραφία είναι οι προτεινόμενες μέθοδοι. Η 3D έχει μεγαλύτερη ευαισθησία από την 2D αλλά μεγαλύτερο κόστος και μικρότερη διαθεσιμότητα.

Άλλες διαθέσιμες εξετάσεις είναι οι εξής:

1. Υπέρηχος μαστών:. Δεν προτείνεται ως προσυμπτωματικός έλεγχος στις γυναίκες μέσου κινδύνου. Χρησιμοποιείται ως συμπληρωματική εξέταση στις γυναίκες με πυκνούς μαστούς και στις περιπτώσεις περαιτέρω διερεύνησης ύποπτων ευρημάτων στην μαστογραφία.
2. Μαγνητική τομογραφία μαστών: Δεν προτείνεται ως προσυμπτωματικός έλεγχος στις γυναίκες μέσου κινδύνου. Είναι μια πιο εξειδικευμένη εξέταση που διενεργείται συνήθως στις γυναίκες υψηλού κινδύνου.
3. Κλινική εξέταση μαστών (από τον ιατρό) και αυτοεξέταση μαστών (από τον ασθενή): Καμιά από τις δυο δεν προτείνεται ως προσυμπτωματικός έλεγχος στις γυναίκες μέσου κινδύνου.

Συνοψίζοντας, ο καρκίνος του μαστού αποτελεί τη συχνότερη αιτία θανάτου στις γυναίκες ηλικίας 40 με 55 ετών. Αλλά αποτελεί ιάσιμη νόσο σε πρώιμα στάδια, αρκεί να υπάρξει έγκαιρη διάγνωση μέσα από τα διαθέσιμα προγράμματα προληπτικού ελέγχου.

Πρόσφατα είδα στο ιατρείο μια πολύ ηλικιωμένη κυρία που δεν είχε κάνει ποτέ μαστογραφία, η οποία ψηλάφησε «κάτι σκληρό στον μαστό» της. Μου το ανέφερε τυχαία σε μια επίσκεψη για κάποιο άλλο θέμα. Στην κλινική εξέταση ανευρέθηκε ένα πολύ ύποπτο μόρφωμα και η (πρώτη!) μαστογραφία επιβεβαίωσε την ύπαρξη του καρκίνου, ευτυχώς σε αρχικό στάδιο.

Αν έχετε λοιπόν και εσείς αμελήσει τον προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο του μαστού, μην χάνετε άλλο χρόνο! Κλείστε τώρα ένα ραντεβού με τον οικογενειακό ιατρό σας για να σας κατευθύνει υπεύθυνα και αποτελεσματικά.

Πηγή: UpToDate 2023