Τα πιο συχνά σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα στην Ελλάδα: Συμπτώματα, Πρόληψη και Θεραπεία

Τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως, με αυξανόμενη επίπτωση και στην Ελλάδα, ιδίως τα τελευταία χρόνια. Παρότι πολλοί πιστεύουν ότι αφορούν κυρίως νεαρές ηλικίες ή ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, η πραγματικότητα είναι ότι οποιοσδήποτε σεξουαλικά ενεργός ενήλικας μπορεί να προσβληθεί από ΣΜΝ, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού.

Τι είναι τα ΣΜΝ;

Τα ΣΜΝ είναι λοιμώξεις που μεταδίδονται κυρίως μέσω σεξουαλικής επαφής (κολπικής, πρωκτικής ή στοματικής). Οφείλονται σε βακτήρια, ιούς, μύκητες ή παράσιτα και μερικά μπορεί να μεταδοθούν και κάθετα (από μητέρα σε βρέφος) ή μέσω επαφής με αίμα.

Ποια είναι τα πιο συχνά ΣΜΝ στην Ελλάδα;

Σύμφωνα με δεδομένα του ΕΟΔΥ και του ΚΕΕΛΠΝΟ, τα πιο συχνά ΣΜΝ στην Ελλάδα περιλαμβάνουν:

1. Χλαμύδια (Chlamydia trachomatis)

• Συχνότερο βακτηριακό ΣΜΝ σε νεαρές γυναίκες και άνδρες (18-30 ετών).
• Συχνά ασυμπτωματικό (ιδιαίτερα στις γυναίκες).
• Συμπτώματα: Εκκρίσεις από το πέος ή τον κόλπο, πόνος κατά την ούρηση, πόνος χαμηλά στην κοιλιά, πόνος ή αιμορραγία κατά τη σεξουαλική επαφή (στις γυναίκες).
• Μπορεί να οδηγήσει σε στειρότητα, εξωμήτριο κύηση ή φλεγμονώδη νόσο της πυέλου.

2. Γονόρροια (Neisseria gonorrhoeae)

• Βακτηριακό ΣΜΝ, που εμφανίζεται συχνά μαζί με χλαμύδια, συχνό σε άνδρες 18–30 ετών.
• Αυξανόμενη ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά.
• Συμπτώματα: πυώδης έκκριση από τα γεννητικά όργανα, πόνος ή αίσθημα καύσου κατά την ούρηση, πόνος στους όρχεις ή στη λεκάνη, ερεθισμός ή πόνος στον πρωκτό (σε περιπτώσεις πρωκτικής επαφής).
• Μπορεί να οδηγήσει σε στειρότητα και αρθρίτιδα.

3. Ιός των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων (HPV)

• Ο συχνότερος ιός που μεταδίδεται σεξουαλικά.
• Συνδέεται με κονδυλώματα (σε γεννητικά όργανα, πρωκτό ή λαιμό) και καρκίνο τραχήλου μήτρας, πρωκτού, πέους και λάρυγγα.
• Πολλοί φορείς είναι ασυμπτωματικοί.
• Μπορεί να προληφθεί μέσω του εμβολιασμού (Gardasil 9) και της χρήσης προφυλακτικού.

4. Έρπης γεννητικών οργάνων (HSV-1, HSV-2)

• Προκαλεί εξάρσεις με φουσκάλες και έλκη στα γεννητικά όργανα.
• Παραμένει στο σώμα εφ’ όρου ζωής και υποτροπιάζει.
• Πολύ μεταδοτικός, ακόμα και χωρίς ορατά συμπτώματα.

5. Σύφιλη (Treponema pallidum)

• Παλιότερα σε ύφεση, ανακάμπτει ανησυχητικά στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, ιδιαίτερα σε άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (MSM).
• Εμφανίζει διαφορετικά συμπτώματα ανά στάδιο:
  • 1ο στάδιο: Ανώδυνο έλκος (πληγή) στα γεννητικά όργανα ή το στόμα.
  • 2ο στάδιο: Δερματικά εξανθήματα, πυρετός, κόπωση.
  • 3ο στάδιο (χρόνιο): Βλάβες στο νευρικό σύστημα, στην καρδιά, στα μάτια.

6. HIV/AIDS

• Η Ελλάδα έχει σταθερή καταγραφή νέων περιστατικών HIV.
• Η νόσος είναι διαχειρίσιμη, αλλά όχι ιάσιμη.
• Συχνά χωρίς συμπτώματα στην αρχή.
• Όταν εμφανίζονται τα συμπτώματα διακρίνονται σε:
  • Πρώιμα: Πυρετός, κόπωση, λεμφαδενοπάθεια.
  • Μακροπρόθεσμα: Ανοσοκαταστολή, ευπάθεια σε λοιμώξεις και κακοήθειες.

7. Τριχομονάδωση (Trichomonas vaginalis)

• Συχνή σε γυναίκες, προκαλεί κνησμό, δύσοσμες εκκρίσεις και πόνο.
• Μπορεί να επηρεάσει τη υπογονιμότητα αν μείνει χωρίς θεραπεία.

 Ποιες ηλικίες επηρεάζονται περισσότερο;

• Η πλειονότητα των ΣΜΝ διαγιγνώσκονται σε άτομα 18 έως 35 ετών.
• Οι πιο ευάλωτες ομάδες είναι:
  • Σεξουαλικά ενεργοί έφηβοι, φοιτητές και νεαροί εργαζόμενοι.
  • Άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες (MSM).
  • Όσοι έχουν πολλαπλούς ή περιστασιακούς σεξουαλικούς συντρόφους.
• Τα τελευταία χρόνια, όμως, καταγράφονται αυξημένες διαγνώσεις σε άτομα άνω των 50, κυρίως λόγω μειωμένης χρήσης προφυλακτικού.

Ποια είναι τα πρώτα συμπτώματα;

Πολλά ΣΜΝ είναι ύπουλα γιατί δεν προκαλούν εμφανή συμπτώματα. Όταν υπάρχουν, τα πιο συχνά είναι:

• Ασυνήθιστες εκκρίσεις από τα γεννητικά όργανα.
• Πόνος ή κάψιμο κατά την ούρηση ή το σεξ.
• Εξάνθημα, έλκη ή φουσκάλες στα γεννητικά όργανα.
• Πόνος στην κοιλιά ή στη λεκάνη ή πρήξιμο όρχεων.
• Φαγούρα ή δυσφορία μετά τη σεξουαλική επαφή.
• Αντιδραστικοί λεμφαδένες (π.χ. στη βουβωνική χώρα)

Ορισμένα νοσήματα είναι εντελώς ασυμπτωματικά, γι’ αυτό και ο προληπτικός έλεγχος είναι απαραίτητος.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση απαιτεί:

1. Κλινική εξέταση από ιατρό.
2. Εργαστηριακές εξετάσεις, όπως:
   • Καλλιέργειες από ουρογεννητικά δείγματα.
   • PCR (μοριακός έλεγχος).
   • Αιματολογικές εξετάσεις για HIV, σύφιλη, HSV, ηπατίτιδες.
   • Τεστ Παπ για HPV.

Ο προληπτικός έλεγχος συνιστάται ακόμα και χωρίς συμπτώματα, ειδικά για σεξουαλικά ενεργά άτομα με περισσότερους του ενός συντρόφους.

Πώς μπορούν να προληφθούν;

Η πρόληψη των ΣΜΝ είναι πολυεπίπεδη και βασίζεται κυρίως στην ενημέρωση, τη σωστή χρήση προφυλακτικού και τον τακτικό έλεγχο.

Βασικά μέτρα πρόληψης:

1. Χρήση προφυλακτικού σε κάθε είδους σεξουαλική επαφή (κολπική, πρωκτική, στοματική).
   • Το σωστό και συνεπές προφυλακτικό μειώνει δραστικά τη μετάδοση.
   • Δεν προστατεύει πλήρως από HPV ή έρπη, αλλά μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο.
2. Τακτικές εξετάσεις (τουλάχιστον 1 φορά τον χρόνο ή μετά από αλλαγή συντρόφου).
   • Ειδικά για νεαρά άτομα, MSM και όσους αλλάζουν συντρόφους.
3. Εμβολιασμός κατά του HPV και της ηπατίτιδας Β.
   • Το εμβόλιο HPV (Gardasil 9) συνιστάται σε αγόρια και κορίτσια από 11–26 ετών.
4. Ειλικρινής επικοινωνία με τον/την σύντροφο για ΣΜΝ.
5. Περιορισμός αριθμού σεξουαλικών συντρόφων.
   • Η μονογαμία ή σταθερή σχέση με έλεγχο μειώνει τον κίνδυνο.
6. Αποφυγή χρήσης ουσιών που επηρεάζουν την κρίση (π.χ. αλκοόλ, ναρκωτικά) κατά τη διάρκεια σεξουαλικής δραστηριότητας.
7. Ενημέρωση και σεξουαλική αγωγή
   • Ανοιχτός διάλογος για τη σεξουαλική υγεία από μικρή ηλικία.

Υπάρχει θεραπεία;

Ναι, πολλά ΣΜΝ είναι πλήρως ιάσιμα, ενώ άλλα μπορούν να ελεγχθούν και να μην προκαλέσουν προβλήματα, εφόσον γίνει έγκαιρη διάγνωση.

• Χλαμύδια, γονόρροια, σύφιλη, τριχομονάδωση: θεραπεία με αντιβιοτικά.
• Έρπης: δεν θεραπεύεται οριστικά, αλλά αντιιικά φάρμακα μειώνουν τις εξάρσεις.
• HPV: τα κονδυλώματα μπορούν να αφαιρεθούν (π.χ. με laser, καυτηριασμό), αλλά ο ιός παραμένει. Τα επικίνδυνα στελέχη μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό.
• HIV: δεν υπάρχει ίαση, αλλά με αντιρετροϊκή αγωγή η λοίμωξη ελέγχεται και το ιικό φορτίο μηδενίζεται.

Ψυχολογικές επιπτώσεις των ΣΜΝ

Η διάγνωση ενός ΣΜΝ μπορεί να έχει ψυχολογικό αντίκτυπο, όπως:

• Αίσθημα ενοχής ή ντροπής.
• Άγχος για το μέλλον ή για τη μετάδοση σε άλλους.
• Κατάθλιψη.
• Μείωση αυτοπεποίθησης ή αποφυγή σχέσεων.
• Κακή εικόνα σώματος (ειδικά με ορατά σημάδια όπως κονδυλώματα).

Η υποστήριξη από ιατρό, ψυχολόγο και κοινωνικό περιβάλλον είναι σημαντική για τη διαχείριση των συναισθημάτων και την αποφυγή στιγματισμού.

Συμπέρασμα

Τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα αφορούν όλους τους σεξουαλικά ενεργούς ανθρώπους και όχι μόνο «ομάδες υψηλού κινδύνου». Η ενημέρωση, η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση αποτελούν το τρίπτυχο της σωστής διαχείρισής τους. Ευτυχώς, τα περισσότερα ΣΜΝ θεραπεύονται αποτελεσματικά όταν αντιμετωπιστούν εγκαίρως.

Αν έχεις ενεργή σεξουαλική ζωή, μην παραλείπεις τακτικό έλεγχο και πάντα χρησιμοποίησε προφυλακτικό. Η πρόληψη σώζει — και εσένα και τους συντρόφους σου.