Εμβόλιο HPV στους Ενήλικες στην Ελλάδα: Ποιοι το χρειάζονται και ποιοι το δικαιούνται δωρεάν

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) αποτελεί έναν από τους πιο συχνούς σεξουαλικά μεταδιδόμενους ιούς παγκοσμίως. Ενώ η πρόληψη με εμβολιασμό σε νεαρή ηλικία είναι πλέον κοινή πρακτική, παραμένουν ερωτήματα για τη χρησιμότητά του στους ενήλικες – τόσο άνδρες όσο και γυναίκες – καθώς και για τη δυνατότητα κάλυψής του από τον ΕΟΠΥΥ στην Ελλάδα. Αυτό το άρθρο επιχειρεί να απαντήσει αναλυτικά.

Τι είναι ο HPV και γιατί μας απασχολεί;

Ο HPV περιλαμβάνει πάνω από 150 διαφορετικούς τύπους, εκ των οποίων κάποιοι προκαλούν οξυτενή κονδυλώματα (τύποι 6 & 11), ενώ άλλοι σχετίζονται με προκαρκινικές αλλοιώσεις και καρκίνους του τραχήλου της μήτρας, του πρωκτού, του πέους, του στοματοφάρυγγα κ.ά. (τύποι 16, 18, 31, 33, κ.λπ.).

Η συντριπτική πλειονότητα των σεξουαλικά ενεργών ατόμων θα έρθει σε επαφή με κάποιον τύπο HPV στη διάρκεια της ζωής τους. Σε πολλές περιπτώσεις, η λοίμωξη υποχωρεί αυτόματα. Όμως σε ορισμένα άτομα, επιμένει και προκαλεί σημαντικές βλάβες.

Το εμβόλιο HPV: Πώς λειτουργεί και τι προστασία προσφέρει

Τα σύγχρονα εμβόλια HPV (κυρίως το 9δύναμο Gardasil-9) προσφέρουν προστασία από 9 διαφορετικούς τύπους του ιού, καλύπτοντας σχεδόν το 90% των τύπων που προκαλούν καρκίνο και τα περισσότερα κονδυλώματα.

Η προστασία είναι προληπτική: το εμβόλιο δεν θεραπεύει υπάρχουσες λοιμώξεις ή αλλοιώσεις, αλλά μειώνει την πιθανότητα νέας μόλυνσης με άλλους τύπους HPV.

Σε ποιες ηλικίες συνιστάται; Τι ισχύει στην Ελλάδα;

Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και τις κατευθυντήριες οδηγίες του ΕΟΠΥΥ, ισχύουν τα εξής:

Ποιες είναι οι «ειδικές ομάδες»;

• Άτομα με ανοσοκαταστολή (HIV+, μεταμοσχευμένοι)
• Άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (MSM)
• Γυναίκες με ιστορικό προκαρκινικών αλλοιώσεων, κωνοειδών εκτομών
• Άτομα με ιστορικό συχνών υποτροπών κονδυλωμάτων

Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο εμβολιασμός μπορεί να γίνει έως την ηλικία των 45 ετών και καλύπτεται πλήρως από τον ΕΟΠΥΥ με ιατρική γνωμάτευση.

Πρακτικά αυτό αφορά:

• Νεαρά άτομα που δεν πρόλαβαν να εμβολιαστούν στην ηλικία 9–11 ετών, όπως προβλέπει το βασικό Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών.
• Αυτοί μπορούν να κάνουν αναπληρωματικό (catch-up) εμβολιασμό μέχρι να συμπληρώσουν τα 18, χωρίς να πληρώσουν.
• Η δωρεάν παροχή από τον ΕΟΠΥΥ θα σταματήσει μετά την 31/12/2025, εκτός αν δοθεί νέα παράταση ή αλλάξει η πολιτική.

Αν κάποιος/κάποια είναι 17 ετών σήμερα (2025) και δεν έχει εμβολιαστεί, έχει περιθώριο μέχρι το τέλος του 2025 να ξεκινήσει και να καλύψει το σχήμα εμβολιασμού δωρεάν.

Αν περάσει αυτή η ημερομηνία:

• Δεν θα καλύπτεται πια εάν δεν ανήκει σε ειδική ομάδα (MSM, ανοσοκατεσταλμένοι, κ.λπ.).
• Θα πρέπει να πληρώσει ιδιωτικά την κάθε δόση (~130–140 €).

Έχει νόημα να εμβολιαστεί κάποιος που έχει ήδη νοσήσει (π.χ. κονδυλώματα);

Η απάντηση είναι ναι, αλλά με ορισμένες διευκρινίσεις:

• Το εμβόλιο δεν έχει θεραπευτική δράση. Δεν εξαφανίζει τα υπάρχοντα κονδυλώματα ούτε αναστρέφει αλλοιώσεις στον τράχηλο ή αλλού.
• Ωστόσο, μπορεί να προσφέρει προστασία έναντι άλλων τύπων του ιού, στους οποίους δεν έχει εκτεθεί το άτομο.
• Σε μελέτες, εμβολιασμός μετά από λοίμωξη σχετίστηκε με μικρότερη πιθανότητα υποτροπής, ειδικά σε γυναίκες μετά από θεραπεία για CIN (τραχηλικές αλλοιώσεις).

Συνεπώς, ο εμβολιασμός μπορεί να έχει συμπληρωματική προληπτική αξία, και είναι χρήσιμος ακόμη και σε άτομα με ιστορικό HPV.

Προληπτικός έλεγχος: Συνεχίζει να είναι απαραίτητος

Ανεξάρτητα από το ιστορικό ή τον εμβολιασμό, η προληπτική ιατρική δεν καταργείται:

• Οι γυναίκες πρέπει να κάνουν τακτικά τεστ Παπανικολάου (Pap test) και όπου ενδείκνυται HPV DNA test.
• Οι άνδρες με ιστορικό κονδυλωμάτων ή που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου θα πρέπει να παρακολουθούνται από δερματολόγο ή ανδρολόγο.

Πόσο κοστίζει ιδιωτικά;

• Το κόστος του Gardasil-9 είναι περίπου 130–140 € ανά δόση, και απαιτούνται:
  • 2 δόσεις για ηλικίες 9–14
  • 3 δόσεις για 15 ετών και άνω

Για ενήλικες 19–45 ετών εκτός κάλυψης ΕΟΠΥΥ, η πλήρης σειρά εμβολιασμού μπορεί να κοστίσει ~400 €.

Συμπεράσματα

• Ο εμβολιασμός HPV είναι ασφαλής και αποτελεσματικός, ακόμα και για ενήλικες – εφόσον δεν αναμένουμε να θεραπεύσει ήδη υπάρχουσες βλάβες.
• Στην Ελλάδα, υπάρχει δωρεάν κάλυψη από ΕΟΠΥΥ για παιδιά, εφήβους και άτομα υψηλού κινδύνου έως τα 45 έτη.
• Όσοι έχουν ήδη εκτεθεί στον ιό μπορούν να επωφεληθούν προληπτικά από τον εμβολιασμό, μετά από ιατρική συμβουλή.
• Ο τακτικός προληπτικός έλεγχος παραμένει αναγκαίος για όλους.

 Βιβλιογραφικές Πηγές

1. Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Ελλάδας (Υπουργείο Υγείας)
2. hpvirus.gr – Ενημέρωση για HPV
3. Mortakis HPV Info Center
4. Garland et al., Lancet Infect Dis. 2016 – HPV vaccine impact in women post-CIN treatment
5. CDC – HPV Vaccination Recommendations (updated 2024)