Οι GLP-1 αγωνιστές στην θεραπεία της Παχυσαρκίας

Τι είναι η παχυσαρκία;

Η παχυσαρκία είναι μια χρόνια νόσος, που επιφέρει σημαντική νοσηρότητα και θνητότητα, γνωστή στην ιατρική κοινότητα από την εποχή του Ιπποκράτη, περισσότερα από 2,500 χρόνια πριν.

Ένα άτομο θεωρείται «υπέρβαρο» όταν το βάρος του είναι μεγαλύτερο από το ανώτερο «φυσιολογικό» όριο, όπως αυτό ορίζεται από τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ, BMI).

Ο Δείκτης Μάζας Σώματος υπολογίζεται από το ύψος και το βάρος του ατόμου την δεδομένη χρονική στιγμή.

Tα υπέρβαρα άτομα έχουν Δείκτη Μάζας Σώματος από 25 έως 29,9 kg/m2 ενώ στα παχύσαρκα άτομα ο ΔΜΣ υπερβαίνει τα 30 kg/m2.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ, WHO) θεωρεί την παχυσαρκία ως μια χρόνια, εξελισσόμενη, υποτροπιάζουσα νόσο, με την αναλογία της στον πληθυσμό (επιπολασμό) να αυξάνει σταθερά ανάμεσα στους ενήλικες, τους έφηβους και τα παιδιά, σε σημείο τέτοιο που να χαρακτηρίζεται πια ως πανδημία.

Η εκτίμηση ενός υπέρβαρου ασθενή πρέπει να περιλαμβάνει κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο, έτσι ώστε να χαρακτηριστούν ο βαθμός και η σοβαρότητα της παχυσαρκίας, να αναγνωριστούν οι κίνδυνοι για την υγεία και να επιλεχθεί η κατάλληλη θεραπεία.

Γιατί είναι σημαντική η απώλεια βάρους στα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα;

Υπάρχουν πολλές μελέτες, κυρίως από ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες συσχετίζουν το χαμηλό σωματικό βάρος με μικρότερη νοσηρότητα και θνητότητα.

Νοσηρότητα – H απώλεια σωματικού βάρους σε υπέρβαρους και παχύσαρκους ασθενείς έχει συσχετιστεί με μείωση των παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακά επεισόδια, κυρίως μέσω:

• της μειωμένης εξέλιξης από τη Διαταραγμένη Γλυκόζη σε Νηστεία (IFG) σε Σακχαρώδη Διαβήτη,
• της μείωσης της Αρτηριακής Πίεσης και,
• της βελτίωσης του Λιπιδαιμικού προφίλ (χοληστερίνης).

Επιπλέον, η απώλεια βάρους στους ασθενείς με αυξημένο ΔΜΣ βελτιώνει:

• την Υπνική Άπνοια,
• την Ακράτεια Ούρων,
• την Κατάθλιψη,
• την Κινητικότητα και, τελικά,
• την Ποιότητα Ζωής του ασθενούς.

Θνητότητα – Η απώλεια βάρους > 10% έχει συσχετιστεί με την βελτίωση της συνολικής θνητότητας, κυρίως λόγω της μείωσης των καρδιαγγειακών συμβαμάτων και των επιπλοκών του Σακχαρώδη Διαβήτη.

Ποιες είναι οι υπάρχουσες θεραπείες για την παχυσαρκία;

Αλλαγή του τρόπου ζωής – Όλα τα άτομα με πιθανό όφελος από την απώλεια σωματικού βάρους πρέπει να αρχίζουν με μια συνολική αλλαγή του τρόπου ζωής: έναν συνδυασμό διατροφικών οδηγιών, άσκησης, δημιουργίας στόχων απώλειας βάρους και τροποποίησης συμπεριφοράς.
Η τροποποίηση συμπεριφοράς είναι πολύ σημαντική γιατί βοηθά τον ασθενή να συμμορφωθεί με τις διατροφικές οδηγίες και το πρόγραμμα σωματικής άσκησης και περιλαμβάνει την αυτοπαρακολούθηση της διατροφής, της σωματικής δραστηριότητας και του βάρους.

Φαρμακευτική θεραπεία – Η φαρμακευτική θεραπεία εφαρμόζεται στα παχύσαρκα άτομα με ΔΜΣ μεγαλύτερο από 30 kg/m2, ή σε εκείνα με ΔΜΣ από 27 έως 29,9 kg/m2 και συννοσηρότητα (δηλαδή και άλλα προβλήματα υγείας), τα οποία δεν επέτυχαν τους στόχους απώλειας βάρους (μείωση του σωματικού βάρους > 5% μεταξύ 3 και 6 μηνών) με την συνολική αλλαγή του τρόπου ζωής.
Η επιλογή του φαρμάκου εξαρτάται από τις συννοσηρότητες αλλά λαμβάνει υπ’όψιν τις προτιμήσεις του ασθενούς, τις ανεπιθύμητες ενέργειες, την ασφαλιστική κάλυψη και το χρηματικό κόστος που πρέπει να καταβάλλει ο ίδιος ο ασθενής.
Στους περισσότερους ασθενείς ένας Glucagon-Like Peptide 1 (GLP-1) αγωνιστής (πχ σεμαγλουτίδη, λιραγλουτίδη) είναι η προτιμώμενη θεραπεία πρώτης γραμμής. Αλλά φυσικά υπάρχουν και άλλες φαρμακευτικές επιλογές.

Συσκευές – Υπάρχουν διάφορες εγκεκριμένες συσκευές για την θεραπεία της παχυσαρκίας. Προορίζονται για τις περιπτώσεις όπου η φαρμακευτική θεραπεία δεν έφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα ή δεν έγινε καλά ανεκτή, για τους ασθενείς που δεν είναι ικανοί ή δεν θέλουν να υποβληθούν σε μια βαριατρική χειρουργική επέμβαση, και ως θεραπεία «γέφυρα» πριν από μια πιο μόνιμη λύση βαριατρικής χειρουργικής.
Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι κάθε συσκευή απαιτεί ως ένδειξη διαφορετική τιμή ΔΜΣ.
Οι διαθέσιμες συσκευές είναι οι εξής:

• Ενδογαστρικά μπαλόνια – Είναι μπαλόνια γεμισμένα με φυσιολογικό ορό που τοποθετούνται στο στομάχι και προκαλούν αίσθημα κορεσμού.
• Γαστρική κένωση μέσω χειρουργικά τοποθετημένης γαστροστομίας.
• Hydrogels – Χορηγούνται από το στόμα, πριν τα γεύματα, διατείνονται στο στομάχι και προκαλούν αίσθημα κορεσμού. Δεν απορροφούνται από το πεπτικό σύστημα και αποβάλλονται με τα κόπρανα.
• Βαριατρικές ενδοσκοπικές τεχνικές – Περιλαμβάνουν την ενδοσκοπική τοποθέτηση γαστρικών μπαλονιών και την ενδοσκοπική γαστροπλαστική (επιμήκης γαστρεκτομή, γαστρικό «μανίκι» ή sleeve).

Βαριατρική χειρουργική – Προορίζεται κυρίως σε ενήλικες με ΔΜΣ > 35 kg/m2, ή με ΔΜΣ από 30 έως 34,9 kg/m2 και Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2.

Ποιοι έχουν ένδειξη για φαρμακευτική θεραπεία της παχυσαρκίας;

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η φαρμακευτική αγωγή ΔΕΝ ενδείκνυται σε όλα τα υπέρβαρα άτομα αλλά μόνο σε εκείνα που έχουν:

• ΔΜΣ μεγαλύτερο από 30 kg/m2,
• ΔΜΣ από 27 έως 29,9 kg/m2, παρουσία τουλάχιστον μίας συννοσηρής πάθησης σχετιζόμενης με το βάρος,
  τα οποία ΔΕΝ κατάφεραν να πετύχουν μια μείωση του σωματικού βάρους > 5% (μεταξύ 3 και 6 μηνών) με την συνολική αλλαγή του τρόπου ζωής.

Τι είναι οι «αγωνιστές του υποδοχέα GLP-1»;

Το GLP-1 ανήκει στις ορμόνες ινκρετίνης, μαζί με το εξαρτώμενο από τη γλυκόζη ινσουλινοτροπικό πεπτίδιο (GIP). Απελευθερώνεται μεταγευματικά για να μειώσει τη γλυκόζη στο αίμα, μέσω της αυξημένης έκκρισης ινσουλίνης και της μειωμένης έκκρισης γλυκαγόνης.
Επιπλέον, το GLP-1:

• επιβραδύνει τη γαστρική κένωση,
• αυξάνει το αίσθημα κορεσμού,
• μειώνει την πείνα και την επιθυμία για φαγητό.

Οι αγωνιστές του GLP-1 είναι φαρμακευτικές ουσίες που δεσμεύουν τους υποδοχείς ινκρετίνης στα κύτταρα του παγκρέατος και προκαλούν τα αναφερθέντα αποτελέσματα του GLP-1.

Αυτή την στιγμή υπάρχουν δυο, ενέσιμοι, αγωνιστές του GLP-1 που έχουν πάρει έγκριση για την θεραπεία της παχυσαρκίας από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA):

• η σεμαγλουτίδη (Ozempic) και,
• η λιραγλουτίδη (Saxenda, Victoza).

Και οι δυο χορηγούνται με υποδόρια ένεση, από τον ίδιο τον ασθενή, μία φορά την εβδομάδα και μία φορά την ημέρα, αντίστοιχα.

Να σημειωθεί ότι η σεμαγλουτίδη υπάρχει και σε δισκία (Rybelsus) αλλά αυτή η φαρμακευτική μορφή δεν έχει πάρει ακόμα έγκριση από τον FDA για την θεραπεία της παχυσαρκίας.

Έχουν παρενέργειες οι αγωνιστές GLP-1;

Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες των GLP-1 (που ενδέχεται να εμφανιστούν σε περισσότερους από 1 στους 10 ασθενείς) είναι πονοκέφαλος, ναυτία, έμετος, διάρροια, δυσκοιλιότητα και κοιλιακό άλγος.
Συνήθως είναι ήπιες και υποχωρούν με τον χρόνο.

Οι αγωνιστές GLP-1 είναι εγκεκριμένοι από τον ΕΟΦ ως θεραπεία της παχυσαρκίας;

Το Saxenda (λιραγλουτίδη) είναι εγκεκριμένο για τη διαχείριση του βάρους, σε συνδυασμό με δίαιτα και σωματική δραστηριότητα, σε ανθρώπους 12-74 ετών, που είναι παχύσαρκοι ή υπέρβαροι, παρουσία τουλάχιστον μίας συννοσηρής πάθησης σχετιζόμενης με το βάρος.

Το Ozempic (σεμαγλουτίδη) είναι εγκεκριμένο για τη θεραπεία ενηλίκων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, που δεν ελέγχεται επαρκώς, ως συμπληρωματική αγωγή σε δίαιτα και άσκηση αλλά χρησιμοποιείται εκτός ένδειξης για την απώλεια βάρους.

Είναι αλήθεια ότι οι αγωνιστές του GLP-1 έχουν ενοχοποιηθεί για αυτοκτονικές τάσεις;

Η επιτροπή ασφάλειας του European Medicines Agency (ΕΜΑ) προέβη μέσα στο 2023 σε ανασκόπηση δεδομένων σχετικά με τον κίνδυνο αυτοκτονικών σκέψεων και σκέψεων αυτοτραυματισμού σε φάρμακα γνωστά ως αγωνιστές του υποδοχέα GLP-1, συμπεριλαμβανομένων των Ozempic (σεμαγλουτίδη) και Saxenda (λιραγλουτίδη).
Την ανασκόπηση προκάλεσε η Ισλανδική αρχή για τα φάρμακα. Έως την 11η Ιουλίου 2023, οι αρχές είχαν υπό ανάλυση περίπου 150 αναφορές πιθανών περιπτώσεων αυτοτραυματισμού και αυτοκτονικών σκέψεων.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΕΜΑ:
«Τα φάρμακα λιραγλουτίδης και σεμαγλουτίδης χρησιμοποιούνται ευρέως με πάνω από 20 εκατομμύρια ασθενο-έτη έκθεσης έως σήμερα. Δεν είναι ακόμα σαφές αν οι περιπτώσεις που αναφέρθηκαν συνδέονται με τα φάρμακα καθαυτά ή με υποκείμενα νοσήματα των ασθενών ή με άλλους παράγοντες.»
H ανασκόπηση των Ozempic και Saxenda ξεκίνησε στις 3 Ιουλίου 2023 και εκτιμάται ότι θα καταλήξει σε συμπέρασμα το Νοέμβριο του 2023.

Μπορείτε να διαβάσετε το πλήρες κείμενο εδώ.

Τι είναι οι διπλοί αγωνιστές GLP-1 και GIP;

Η Tirzepatide (Mounjaro) είναι ένας διπλός αγωνιστής ινκρετίνης που στοχεύει και τους υποδοχείς GLP-1 και τους GIP.
Επί του παρόντος, είναι εγκεκριμένο από τον FDA μόνο για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2, αλλά μελετάται για τη θεραπεία της παχυσαρκίας, καθώς φάνηκε ότι προκαλεί σημαντική απώλεια βάρους.

Και εδώ ολοκληρώνεται αυτή η, όχι και τόσο σύντομη, αναφορά στην παχυσαρκία και την θεραπεία της. Ελπίζω να μην σας κούρασα με το μέγεθος του άρθρου αλλά πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο ιατρικό θέμα, το οποίο απαιτεί περαιτέρω ανάλυση.

Το συγκεκριμένο άρθρο έχει σαν κύριο θέμα την χορήγηση των αγωνιστών GLP-1 στην θεραπεία της παχυσαρκίας, η οποία έχει πάρει μεγάλη δημοσιότητα το τελευταίο καιρό: όλοι έχουμε κάποιον ή κάποια που παίρνει ή θέλει να πάρει αυτά τα φάρμακα για να χάσει βάρος.
Αυτό όμως που πρέπει να μείνει στο καθένα μας είναι ότι η παχυσαρκία είναι πολυπαραγοντική νόσος και έτσι είναι και η θεραπεία της: τα φάρμακα δεν είναι για όλους, δουλεύουν μεν αλλά ο ασθενής δύσκολα θα πετύχει τον στόχο του αν μείνει μόνο σ’ αυτά.

Όπως πάντα, είμαι στην διάθεση σας: οποιαδήποτε απορία ή ερώτημα έχετε σχετικά με την παχυσαρκία και την θεραπεία της, μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μου!

Πηγή: UpToDate 2023