Ιός του Δυτικού Νείλου 2025: απλά μέτρα προστασίας και πότε να πάω στον ιατρό

Ο ιός του Δυτικού Νείλου (ΙΔΝ) «κυκλοφορεί» στην Ελλάδα κάθε χρόνο, ιδίως στην περίοδο καλοκαιριού–φθινοπώρου. Ο ΕΟΔΥ δημοσιεύει εβδομαδιαίες εκθέσεις με καταγεγραμμένα περιστατικά ανά περιοχή — άρα το θέμα είναι υπαρκτό και επίκαιρο. Αν ζείτε, εργάζεστε ή αθλείστε σε περιοχές με κουνούπια, αξίζει να γνωρίζετε λίγα βασικά και πρακτικά. Για οτιδήποτε εξατομικευμένο (π.χ. εγκυμοσύνη, χρόνια νοσήματα), μιλήστε με τον οικογενειακό σας ιατρό.

Τι είναι και πώς μεταδίδεται

Ο ιός μεταδίδεται κυρίως με τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού (συνήθως του «κοινού» Culex). Τα κουνούπια μολύνονται όταν τσιμπούν μολυσμένα πτηνά — ο άνθρωπος είναι «τυχαίος ξενιστής» και δεν μεταδίδει την λοίμωξη με την απλή κοινωνική επαφή. Η πρόληψη, λοιπόν, επικεντρώνεται στο να αποφεύγουμε τα τσιμπήματα.

Πόσο συχνά κάνει συμπτώματα;

Οι περισσότεροι δεν θα εμφανίσουν τίποτα: περίπου 4 στους 5 μολυσμένους δεν έχουν συμπτώματα. Από όσους έχουν, οι περισσότεροι περνούν μια γριπώδη εικόνα (πυρετός, πονοκέφαλος, πόνοι στους μυς/αρθρώσεις, κόπωση, μερικές φορές εξάνθημα). Σπανιότερα (περίπου 1 σε 150) μπορεί να προκύψει σοβαρή νευρολογική νόσος (μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα, χαλαρή παράλυση). Αν παρουσιάσετε έντονο πονοκέφαλο, αυχενική δυσκαμψία, σύγχυση ή αδυναμία στα άκρα, ζητήστε άμεσα ιατρική εκτίμηση από τον οικογενειακό σας ιατρό.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;

Ο κίνδυνος σοβαρής νόσησης αυξάνει με την ηλικία (ιδίως >60), σε άτομα με χρόνια νοσήματα ή ανοσοκαταστολή. Αν ανήκετε σε ευπαθή ομάδα ή παίρνετε ειδική αγωγή, συζητήστε με τον οικογενειακό σας ιατρό πώς θα κινηθείτε κατά την περίοδο αυξημένης κυκλοφορίας του ιού.

Τι κάνω σήμερα για να προφυλαχθώ (σπίτι, βόλτα, άσκηση)

1) Κόβω την «πηγή»: στάσιμα νερά

Τα κουνούπια πολλαπλασιάζονται σε πολύ μικρές συλλογές νερού (πιατάκια γλαστρών, βαρέλια, σπασμένοι σωλήνες, καπάκια, υδρορροές). Αδειάζετε/τρίβετε τα δοχεία κάθε 2–3 μέρες, καλύπτετε βαρέλια, φροντίζετε για σωστή απορροή. Αυτό ισχύει και για μπαλκόνια/αυλές στην πόλη. Αν έχετε ιδιαιτερότητες στον χώρο (δεξαμενές, σιντριβάνια), ρωτήστε τον οικογενειακό σας ιατρό ή έναν επαγγελματία δημόσιας υγείας για λύσεις που ταιριάζουν στο σπίτι σας.

2) Σωστή χρήση απωθητικού κουνουπιών

Χρησιμοποιήστε εγκεκριμένα εντομοαπωθητικά με δραστικές όπως DEET, ικαριδίνη (picaridin), IR3535 ή έλαιο λεμονoευκαλύπτου (PMD). Όταν χρησιμοποιούνται σωστά, είναι αποτελεσματικά και θεωρούνται ασφαλή — ακόμη και σε εγκυμοσύνη/γαλουχία. Ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες της ετικέτας και επαναλαμβάνετε την εφαρμογή όπως ορίζεται.
Tips:

• Αν βάζετε και αντηλιακό, μπαίνει πρώτα το αντηλιακό και μετά το απωθητικό. Το SPF πέφτει λίγο όταν μπει απωθητικό από πάνω, οπότε ίσως χρειαστεί συχνότερη επανάληψη.
• Σε παιδιά, προτιμήστε χαμηλότερες συγκεντρώσεις και αποφύγετε τα χέρια/μάτια. Για ακριβές δοσολογικό σχήμα ανά ηλικία, ρωτήστε τον παιδίατρο ή τον οικογενειακό σας ιατρό.

3) Ντύσιμο και ώρες έκθεσης

Φοράμε μακριά, πιο χαλαρά ρούχα (λεπτό βαμβάκι/λινό), κατά προτίμηση ανοιχτόχρωμα. Τα κουνούπια Culex είναι πιο δραστήρια από το σούρουπο έως την αυγή: αν μπορείτε, περιορίστε υπαίθριες δραστηριότητες σε αυτές τις ώρες ή προστατευτείτε καλά.

4) Σπίτι/χώρος εργασίας

Τοποθετήστε/επισκευάστε σίτες σε πόρτες-παράθυρα. Χρησιμοποιήστε κλιματισμό ή ανεμιστήρες για να δυσκολεύεται η προσγείωση των κουνουπιών. Για εξωτερικούς χώρους, εντομοκτόνα/σπιράλ μπορούν να βοηθήσουν κατά τόπους, με προσοχή στην ετικέτα. Αν στο σπίτι υπάρχουν βρέφη, έγκυες ή άτομα με αναπνευστικά προβλήματα, ρωτήστε τον οικογενειακό σας ιατρό για τις καταλληλότερες λύσεις.

5) Άσκηση & βόλτες

Επιλέξτε ώρες με λιγότερη δραστηριότητα κουνουπιών (π.χ. πρωινό φως), χρησιμοποιήστε απωθητικό και, όπου γίνεται, προτιμήστε στίβους/χώρους με καλή αποστράγγιση αντί για πάρκα με στάσιμα νερά. Αν έχετε άσθμα ή καρδιολογικό ιστορικό, συζητήστε με τον ιατρό σας πώς θα προσαρμόσετε προπόνηση/ένταση στην περίοδο αυξημένης κυκλοφορίας.

«Με τσίμπησε κουνούπι — τι να περιμένω;»

Στα περισσότερα τσιμπήματα δεν θα συμβεί τίποτα. Αν εμφανίσετε πυρετό μέσα σε λίγες ημέρες έως δύο εβδομάδες, με πονοκέφαλο, κακουχία, πόνους, μείνετε ενυδατωμένοι, παρακολουθήστε τα συμπτώματα και επικοινωνήστε με τον οικογενειακό σας ιατρό — ειδικά αν είστε >60, έγκυος, έχετε χρόνια νόσο ή έντονη καταπόνηση. Η έγκαιρη κλινική αξιολόγηση βοηθά να ξεχωρίσει ο γιατρός αν πρόκειται για απλή ιογενή εικόνα ή αν χρειάζονται εξετάσεις/νοσηλεία.

Καμπανάκια για άμεση εκτίμηση: έντονος/επίμονος πονοκέφαλος, αυχενική δυσκαμψία, σύγχυση, υπνηλία, σπασμοί, αδυναμία ή μουδιάσματα στα άκρα, υψηλός πυρετός που δεν υποχωρεί. Μην περιμένετε — καλέστε ιατρό.

Τι γίνεται με εξετάσεις, θεραπεία και εμβόλιο;

Η διάγνωση βασίζεται σε ειδικές εξετάσεις αίματος (ορολογικές/PCR) που ζητά ο γιατρός όταν υπάρχει υποψία. Δεν υπάρχει ειδικό «χαπάκι» για τον ιό· η θεραπεία είναι υποστηρικτική (υγρά, ανάπαυση, έλεγχος συμπτωμάτων). Εμβόλιο υπάρχει για τα άλογα, όχι για τον άνθρωπο προς το παρόν. Γι’ αυτό η πρόληψη με τα παραπάνω μέτρα είναι το «κλειδί». Συζητήστε με τον οικογενειακό σας ιατρό αν χρειάζονται εξετάσεις με βάση συμπτώματα/έκθεση.

Είναι «θέμα» μόνο της Ελλάδας;

Όχι. Η Ευρώπη κάθε χρόνο καταγράφει ανθρώπινα κρούσματα στην περίοδο μετάδοσης, με τακτικές ανανεώσεις δεδομένων από τον ευρωπαϊκό οργανισμό επιτήρησης. Αυτό κάνει ακόμη πιο σημαντικό να τηρούμε σταθερά τα απλά μέτρα προστασίας.

Μικρός οδηγός μπαλκονιού/αυλής (checklist)

• Αδειάζω/τρίβω τα πιατάκια γλαστρών ανά 2–3 μέρες.
• Καθαρίζω φρεάτια/υδρορροές, δεν αφήνω κουβάδες/βαρέλια ανοιχτά.
• Καλύπτω δεξαμενές νερού με καπάκι/πλέγμα.
• Ελέγχω παιδικά παιχνίδια/σκεύη που κρατούν νερό μετά από βροχή.
• Φοράω απωθητικό όταν κάθομαι έξω το σούρουπο/βράδυ.
• Φροντίζω σίτες σε παράθυρα-πόρτες.

Λογικές κινήσεις χωρίς υπερβολές

Ο ΙΔΝ δεν μεταδίδεται με την απλή κοινωνική επαφή, το φαγητό ή το νερό της βρύσης. Το στοίχημα είναι να μειώσουμε τα τσιμπήματα: να κάνουμε το σπίτι μας λιγότερο φιλόξενο για κουνούπια και να χρησιμοποιούμε σωστά απωθητικά. Αν έχετε απορίες για συγκεκριμένα προϊόντα, χρόνιες παθήσεις ή εγκυμοσύνη, κλείστε ραντεβού με τον οικογενειακό σας ιατρό — θα σας δώσει εξατομικευμένες, ρεαλιστικές οδηγίες.

Με δυο λόγια

• Ο ιός του Δυτικού Νείλου είναι υπαρκτός κάθε χρόνο, ιδίως στην περίοδο καλοκαιριού–φθινοπώρου· ενημερωθείτε από τον ΕΟΔΥ.
• Οι περισσότεροι δεν έχουν συμπτώματα· λίγοι κάνουν γριπώδη εικόνα· σπάνια προκύπτουν σοβαρές επιπλοκές.
• Η πρόληψη των τσιμπημάτων είναι το σημαντικότερο: στάσιμα νερά, απωθητικά, ρούχα, σίτες.
• Για ό,τι σας απασχολεί (παιδιά, εγκυμοσύνη, χρόνια νοσήματα), συμβουλευτείτε τον οικογενειακό σας ιατρό — η έγκαιρη καθοδήγηση αποτρέπει άγχος και περιττές εξετάσεις.