Καπνός από πυρκαγιές & υγεία: τι να κάνω σήμερα αν «μυρίζει καμένο»

Ο καπνός από δασικές πυρκαγιές δεν είναι απλώς μια δυσάρεστη μυρωδιά. Περιέχει πολύ μικρά σωματίδια (PM2.5) και αέρια που μπορούν να ερεθίσουν τα μάτια και το αναπνευστικό, να επιδεινώσουν άσθμα/ΧΑΠ και να αυξήσουν το καρδιαγγειακό στρες—ειδικά όταν συνυπάρχει καύσωνας. Αν σήμερα στην περιοχή σας υπάρχει οσμή καμένου ή θαμπός ορίζοντας, ακολουθούν απλά, πρακτικά βήματα για να προστατευτείτε. Αν έχετε χρόνια πάθηση ή έντονα συμπτώματα, επικοινωνήστε άμεσα με τον οικογενειακό σας ιατρό για οδηγίες προσαρμοσμένες σε εσάς.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο

• Άτομα με άσθμα, ΧΑΠ, καρδιοπάθεια, σακχαρώδη διαβήτη.
• Έγκυες, ηλικιωμένοι, παιδιά και βρέφη.
• Όσοι εργάζονται ή αθλούνται σε εξωτερικούς χώρους.

Αν ανήκετε σε ευπαθή ομάδα, καλό είναι να έχετε σχέδιο με τον οικογενειακό σας ιατρό (π.χ. «action plan» για άσθμα, προσαρμογή φαρμάκων/εισπνοών).

Τι να κάνω σήμερα αν η ατμόσφαιρα είναι επιβαρυμένη

1. Ελέγχω την ποιότητα αέρα: Δείτε τον Ευρωπαϊκό Δείκτη Ποιότητας Αέρα και τους χάρτες πραγματικού χρόνου πριν αποφασίσετε για εξόδους ή άσκηση (τα δεδομένα για την Ελλάδα δυστυχώς περιορίζονται στα μεγάλα αστικά κέντρα). Αν ο δείκτης/PM2.5 είναι αυξημένα ή φαίνεται καπνός ή υπάρχει θαμπός ορίζοντας, περιορίστε τον χρόνο έξω.
2. Κλείνω παράθυρα & χαραμάδες: Μειώστε την εισροή καπνού. Σε διαμερίσματα με κλιματισμό, ρυθμίστε την ανακύκλωση αέρα (recirculation).
3. Φτιάχνω έναν «καθαρό χώρο»: Επιλέξτε ένα δωμάτιο (ιδανικά υπνοδωμάτιο), κρατήστε πόρτες/παράθυρα κλειστά και χρησιμοποιήστε συσκευή καθαρισμού αέρα με φίλτρο HEPA. Αποφύγετε δραστηριότητες που αυξάνουν τα σωματίδια μέσα (τηγάνισμα, θυμιάματα, σκούπισμα χωρίς HEPA).
4. Μειώνω την έντονη δραστηριότητα έξω: Αν πρέπει να κινηθείτε, προτιμήστε ήπιους ρυθμούς. Οι ευπαθείς ομάδες καλό είναι να μεταφέρουν την άσκηση σε εσωτερικό χώρο ή να την αναβάλουν. Συζητήστε με τον οικογενειακό σας ιατρό πώς να προσαρμόσετε πρόγραμμα/εισπνοές.
5. Ενυδάτωση & δροσιά: Ο καπνός συχνά συνυπάρχει με καύσωνα—μένουμε δροσεροί και καλά ενυδατωμένοι.
6. Ευπαθείς στο σπίτι: Ελέγξτε ηλικιωμένους/χρόνιους ασθενείς. Αν εμφανιστούν συμπτώματα, καλέστε τον οικογενειακό σας ιατρό για άμεση καθοδήγηση.

Μάσκες: τι δουλεύει και τι όχι

• FFP2/N95: Όταν χρειάζεται να βγείτε και ο αέρας είναι κακός, μια σωστά εφαρμοσμένη FFP2/N95 μπορεί να μειώσει την εισπνοή λεπτών σωματιδίων. Πρέπει να εφαρμόζει σφιχτά στο πρόσωπο.
• Χειρουργικές/υφασμάτινες: Δεν φιλτράρουν επαρκώς τα PM2.5 του καπνού.
• Παιδιά: Οι παιδικές μάσκες συχνά δεν εφαρμόζουν καλά—μιλήστε με τον παιδίατρο/οικογενειακό σας ιατρό για ασφαλείς εναλλακτικές και κυρίως μείωση έκθεσης (παραμονή σε εσωτερικούς χώρους καθαρού αέρα).

Σπίτι & γραφείο: μικρές κινήσεις με μεγάλη απόδοση

• Καθαρισμός φίλτρων κλιματισμού και χρήση HEPA καθαριστή. Σε περιοχές με συχνά επεισόδια, σκεφτείτε μόνιμη λύση καθαριστή με κατάλληλη παροχή αέρα για τα τετραγωνικά σας. Συζητήστε με τον ιατρό σας αν έχετε αναπνευστική νόσο.
• Μαγείρεμα & καθαριότητα: Αποφύγετε τηγάνισμα, σκούπα χωρίς HEPA και κεριά/θυμίαμα τις μέρες με καπνό—αυξάνουν τα σωματίδια μέσα στο σπίτι.
• Καθαρισμός στάχτης: Φοράμε γάντια και (κατά προτίμηση) FFP2/N95, δεν χρησιμοποιούμε φύσα/σκούπισμα «στεγνό». Υγρό καθάρισμα με νωπό πανί/σφουγγάρισμα. Αν έχετε αναπνευστική νόσο, αναθέστε το σε άλλον και μιλήστε με τον ιατρό σας.

Άσκηση, παιδιά, κατοικίδια

• Άσκηση: Όταν ο δείκτης είναι μέτριος προς κακός, μεταφέρετε προπόνηση νωρίς το πρωί ή σε κλειστό χώρο με καθαρό αέρα. Σε αθλητές με άσθμα, προσαρμόζουμε προθέρμανση/εισπνοές—κλείστε ραντεβού με τον οικογενειακό σας ιατρό για εξατομίκευση.
• Παιδιά: Περιορίστε παιχνίδι έξω όταν φαίνεται καπνός ή ο Δείκτης είναι κακός. Προτιμήστε εσωτερικό περιβάλλον με HEPA. Συζητήστε με τον ιατρό σας για σχολείο/δραστηριότητες σε επεισόδια καπνού.
• Κατοικίδια: Κι αυτά ερεθίζονται από τον καπνό—μείνετε μέσα όσο γίνεται και δώστε άφθονο νερό.

Πότε πρέπει να με δει γιατρός

Αναζητήστε ιατρική εκτίμηση άμεσα όταν εμφανίζονται:

• Δύσπνοια που χειροτερεύει, συριγμός, πόνος στο στήθος.
• Επίμονος έντονος βήχας, απόχρεμψη με αίμα ή πυρετός.
• Ζάλη, σύγχυση, αίσθημα παλμών—ιδίως σε καρδιοπαθείς/ηλικιωμένους.
• Παροξυσμός άσθματος/ΧΑΠ που δεν ανακουφίζεται με τις συνήθεις εισπνοές.
  Σε αυτές τις περιπτώσεις μην το αμελήσετε—επικοινωνήστε με τον οικογενειακό σας ιατρό για ένα άμεσο πλάνο αντιμετώπισης.

Μικροί «μύθοι» & αλήθειες

• «Ένα βρεγμένο πανί στο παράθυρο φτάνει»: Όχι. Μειώνει ελάχιστα τα PM2.5. Η λύση είναι κλειστά παράθυρα και φραγμένες χαραμάδες + ανακύκλωση αέρα + HEPA. Συζητήστε τυχόν τεχνικές λύσεις με ειδικό και ιατρό αν έχετε αναπνευστικό νόσημα.
• «Η χειρουργική μάσκα με προστατεύει»: Όχι επαρκώς για καπνό. Προτιμήστε FFP2/N95 με καλή εφαρμογή.

Χρήσιμα εργαλεία για την Ελλάδα

• ΕΟΔΥ – οδηγίες για προστασία από καπνό και ασφαλή καθαρισμό μετά την πυρκαγιά. Αν έχετε απορίες για το πώς μεταφράζονται αυτά στη δική σας πάθηση, κλείστε ραντεβού με τον οικογενειακό σας ιατρό.
• Ευρωπαϊκός Δείκτης Ποιότητας Αέρα (EEA) – χάρτης μετρήσεων PM2.5/PM10 σε πραγματικό χρόνο για την περιοχή σας. Χρήσιμο πριν από άσκηση ή μετακινήσεις.

Το μήνυμα με μια ματιά

• Ελέγξτε την ποιότητα αέρα.
• Φράξτε χαραμάδες, ρυθμίστε την ανακύκλωση του αέρα και προετοιμάστε ένα «καθαρό χώρο» με HEPA.
• Περιορίστε την δραστηριότητα έξω και φορέστε FFP2/N95 αν χρειαστεί να κυκλοφορήσετε.
• Προσέξτε τις ιδιαίτερα ευπαθείς ομάδες.
• Για εξατομικευμένο πλάνο (ιδίως αν έχετε άσθμα/ΧΑΠ/καρδιοπάθεια ή είστε έγκυος), συμβουλευτείτε τον οικογενειακό σας ιατρό για να σας βοηθήσει να ρυθμίσετε μαζί τα φάρμακα σας και να πάρετε τα αναγκαία μέτρα.