Οστεοπόρωση και Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας

Τι είναι η οστεοπόρωση;

Η Οστεοπόρωση είναι μια πολύ συχνή πάθηση που χαρακτηρίζεται από σταδιακή μείωση της πυκνότητας και διαταραχή της μικρο-αρχιτεκτονικής του οστίτη ιστού, με αποτέλεσμα τα οστά να γίνονται ολοένα πιο εύθραυστα και λεπτά. Έτσι, μειώνεται η αντοχή τους στα μηχανικά φορτία που μπορούν να δεχτούν και αυξάνεται η συχνότητα των καταγμάτων, με σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής και το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών.

Τα οστεοπορωτικά κατάγματα επισυμβαίνουν από τραυματισμούς χαμηλής ενέργειας, όπως πχ την πτώση εξ’ιδίου ύψους και πιο συχνά αφορούν τα οστά της σπονδυλικής στήλης, της λεκάνης και του καρπού.

Η οστεοπόρωση εμφανίζεται πιο συχνά στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση (33%) και λιγότερο συχνά στους άντρες μετά την ηλικία των 50 ετών (20%).
Μελέτες δείχνουν ότι η συχνότητα των οστεοπορωτικών καταγμάτων ισχίου αυξάνει εκθετικά με την ηλικία και στα δυο φύλα, αλλά στους άντρες αυτό συμβαίνει κατά μέσο όρο 10 χρόνια αργότερα απ’ό,τι στις γυναίκες.

Τι είναι η οστεοπενία;

Ως οστεοπενία ορίζεται η χαμηλή οστική πυκνότητα η οποία μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση. Η οστεοπενία δεν αποτελεί πάθηση από μόνη της αλλά αποτελεί πρόδρομη κατάσταση της οστεοπόρωσης, όταν αυτή δεν αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη αγωγή.

Τι περιλαμβάνει ο προσυμπτωματικός έλεγχος για την οστεοπόρωση;

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για την οστεοπόρωση έχει σαν στόχο να αναγνωρίσει εκείνα τα άτομα που έχουν αυξημένο καταγματικό κίνδυνο από τραυματισμό χαμηλής ενέργειας.

Η εκτίμηση του καταγματικού κίνδυνου πρέπει να γίνεται σε όλους τους ενήλικες, ειδικά στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, στους άντρες άνω των 50 ετών και σε κάθε άτομο που έχει υποστεί κάταγμα από τραυματισμό χαμηλής ενέργειας.

Στους κλινικούς παράγοντες αυξημένου καταγματικού κινδύνου, και ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα της μέτρησης οστικής πυκνότητας, περιλαμβάνονται οι εξής:

Ανάμεσα στους προαναφερθέντες παράγοντες κινδύνου οι σημαντικότεροι είναι η ηλικία και το ιστορικό προηγούμενου κατάγματος.

To λεπτομερές ιστορικό, μαζί με την φυσική εξέταση, συνήθως επαρκούν για την αξιολόγηση του καταγματικού κινδύνου. Αλλά υπάρχουν και ειδικά εργαλεία εκτίμησης του κινδύνου στο διαδίκτυο, όπως είναι το FRAX score (https://frax.shef.ac.uk/FRAX/tool.aspx?lang=gr).

Το FRAX εκτιμά την επί τις εκατό πιθανότητα που έχει ο ασθενής να υποστεί κάταγμα ισχίου και, ξεχωριστά με τον ίδιο τρόπο, την πιθανότητα που έχει ο ασθενής να υποστεί κάποιο άλλο μείζων οστεοπορωτικό κάταγμα μέσα στα επόμενα 10 χρόνια.
Το εργαλείο εφαρμόζεται σε άντρες και γυναίκες που δεν λαμβάνουν αγωγή για οστεοπόρωση, ανεξάρτητα από την διενέργεια μέτρησης οστικής πυκνότητας και διαφοροποιείται ελαφρώς ανάλογα με την εθνικότητα του ασθενούς (η καυκάσια και η ασιατική καταγωγή έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο).

Τι είναι η Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας (Μ.Ο.Π.);

Παράλληλα με την εκτίμηση του καταγματικού κινδύνου, ο προσυμπτωματικός έλεγχος για οστεοπόρωση μπορεί να περιλαμβάνει μια ειδική εξέταση που λέγεται Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας (Μ.Ο.Π).
Η εξέταση διαρκεί λίγα λεπτά και πραγματοποιείται σε διάφορα σημεία (στη σπονδυλική στήλη, στα ισχία, στο αντιβράχιο ή σε όλο το σώμα) με την μέθοδο DXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry).
Το αποτέλεσμα της Μ.Ο.Π. εκτιμάται με τη χρήση του T-score, το οποίο δείχνει πόσο υψηλότερη ή χαμηλότερη είναι η οστική πυκνότητα του ασθενούς από την πυκνότητα οστού ενός υγιούς 30χρονου ενήλικα.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και ανάλογα με το T-score, οι ασθενείς κατατάσσονται σε 3 βασικές κατηγορίες:

Η παραπάνω κατηγοριοποίηση βάσει του T-score εφαρμόζεται μόνο στις γυναίκες σε εμμηνόπαυση και στους άντρες άνω των 50 ετών.

Στις υγιείς προ-εμμηνοπαυσιακές γυναίκες και στους άντρες μικρότερους των 50 ετών πρέπει να χρησιμοποιείται το Z-score, το οποίο δηλώνει πόσο υψηλότερη ή χαμηλότερη είναι η οστική πυκνότητα του ασθενούς από την αντίστοιχη ατόμων ίδιας ηλικίας και φύλου. Για τη διάγνωση της οστεοπόρωσης απαιτούνται το Z-score να είναι ίσο ή μικρότερο από -2,00 και ένας επιπλέον παράγοντας κινδύνου, όπως πχ προηγούμενο κάταγμα.

Ποια άτομα πρέπει να υποβληθούν σε Μ.Ο.Π. (DXA);

Υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις για τη διενέργεια της Μέτρησης Οστικής Πυκνότητας (Μ.Ο.Π.). Τα άτομα που έχουν το μεγαλύτερο όφελος από την εξέταση είναι:

• Οι γυναίκες σε εμμηνόπαυση, κάτω των 65 ετών, που έχουν επιπλέον παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση.
• Οι γυναίκες ηλικίας 65 ετών και άνω.
• Οι άντρες 50 εως 69 ετών που παρουσιάζουν κλινική εικόνα συμβατή με χαμηλή οστική πυκνότητα (πχ οστεοπενία σε απλή ακτινογραφία, ιστορικό καταγμάτων χαμηλής ενέργειας, συνολική απώλεια ύψους άνω των 3,8 cm) και εκείνοι με αυξημένο καταγματικό κίνδυνο.
• Οι άντρες 70 ετών και πάνω.

Κάθε πότε πρέπει να επαναλαμβάνεται η Μ.Ο.Π. (DXA);

• Στα άτομα με οστεοπόρωση (T-score -2,50 ή μικρότερο) που αρχίζουν φαρμακευτική αγωγή, προτείνεται επανάληψη της Μ.Ο.Π. στα ισχία και στην σπονδυλική στήλη αρχικά κάθε 2 έτη. Εάν το T-score παραμείνει σταθερό ή βελτιωθεί, το μεσοδιάστημα ανάμεσα στις εξετάσεις μπορεί να αυξηθεί.
• Στα άτομα με χαμηλή οστική πυκνότητα (T-score από -2.00 εως -2.49), ή με παράγοντες κίνδυνου όπως πχ χρήση κορτιζόνης ή υπερπαραθυρεοειδισμό, συνίσταται επανάληψη της Μ.Ο.Π. περίπου κάθε 2 έτη.
• Στα άτομα με χαμηλή οστική πυκνότητα (T-score από -1.50 εως -1.99), και χωρίς παράγοντες κίνδυνου, συνίσταται επανάληψη της Μ.Ο.Π. περίπου κάθε 3-5 έτη.
• Στα άτομα με φυσιολογική ή οριακά χαμηλή οστική πυκνότητα (T-score από -1.01 εως -1.49), και χωρίς παράγοντες κίνδυνου, προτείνεται επανάληψη της Μ.Ο.Π. κάθε 10-15 έτη. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου συνίσταται και επανάληψη του FRAX score κάθε 5 χρόνια.

Αν είναι εφικτό, προτιμήστε να επαναλαμβάνεται την Μ.Ο.Π. στο ίδιο μηχάνημα κάθε φορά.

Τι μπορείτε να κάνετε για να προλάβετε την οστεοπόρωση;

Η πρόληψη της οστεοπόρωσης με στόχο την απόκτηση της μέγιστης οστικής μάζας μπορεί να πραγματοποιηθεί με αλλαγές του τρόπου ζωής που περιλαμβάνουν τα εξής:

• Ισορροπημένη διατροφή, με την σωστή – για το επίπεδο δραστηριότητας του ατόμου – πρόσληψη θερμίδων, μακροσυστατικών, ιδίως πρωτεινών, ασβεστίου και βιταμίνης D.
• Ασκήσεις ενδυνάμωσης με αντιστάσεις (ελεύθερα βάρη, λάστιχα), διάρκειας τουλάχιστον 30 λεπτών την ημέρα, 4-5 φορές την εβδομάδα. Και ασκήσεις μεταφοράς βάρους (φόρτισης), όπως ζωηρό περπάτημα, τρέξιμο και χορός, 2-3 φορές την εβδομάδα.
• Διακοπή καπνίσματος
• Αποφυγή κατάχρησης αλκοόλ.

Συνοψίζοντας, η Οστεοπόρωση είναι μια συχνή πάθηση που ταλαιπωρεί άντρες και γυναίκες μέσης ή μεγαλύτερης ηλικίας. Παρόλο που είναι δύσκολο να προβλεφθεί με ακρίβεια ποια άτομα θα την εμφανίσουν, ο προσυμπτωματικός έλεγχος και κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να σας βοηθήσουν να την αποφύγετε ή να την διαγνώσετε στα πρώιμα στάδια.
Έτσι μπορείτε να μειώσετε την πιθανότητα ενός οστεοπορωτικού κατάγματος και, κατά συνέπεια, την σημαντική επίπτωση που αυτό μπορεί να έχει στην ποιότητα ζωής και το προσδόκιμο επιβίωσης σας.
Μην χάνετε λοιπόν χρόνο, επικοινωνήστε μαζί μου για να κλείσουμε ένα ραντεβού και να συζητήσουμε από κοντά όσες ερωτήσεις ή απορίες έχετε σχετικά με την Οστεοπόρωση!

Πηγή: UpToDate 2023