Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (IBS): Όσα πρέπει να γνωρίζετε
Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι μία από τις πιο συχνές αλλά παρεξηγημένες παθήσεις του πεπτικού συστήματος. Αν και δεν προκαλεί οργανική βλάβη, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την καθημερινότητα του ατόμου.
Τι είναι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου;
Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ή αλλιώς «λειτουργική διαταραχή του εντέρου») είναι μια χρόνια πάθηση που επηρεάζει τη λειτουργία του παχέος εντέρου. Δεν προκαλεί φλεγμονή, έλκη ή άλλες εμφανείς βλάβες στο έντερο, αλλά δημιουργεί συμπτώματα όπως:
- πόνος στην κοιλιά
- φούσκωμα
- διαταραχές στις κενώσεις (διάρροια ή δυσκοιλιότητα)
Είναι ένα λειτουργικό πρόβλημα — δηλαδή, το έντερο δεν λειτουργεί φυσιολογικά, ακόμα και αν φαίνεται υγιές στις εξετάσεις. Παρόλο που δεν προκαλεί μόνιμη βλάβη ή επιπλοκές, η ταλαιπωρία που προκαλεί είναι συχνά έντονη και καθημερινή.
Είναι το ίδιο με την «σπαστική κολίτιδα»;
Στην ουσία, ναι:
- Όταν κάποιος λέει “έχω σπαστική κολίτιδα”, συνήθως εννοεί το ίδιο λειτουργικό πρόβλημα του εντέρου: πόνος, φούσκωμα, διάρροια ή δυσκοιλιότητα χωρίς οργανική βλάβη.
Γιατί όμως είναι λάθος ο όρος;
Ο όρος “κολίτιδα” στην ιατρική σημαίνει φλεγμονή του παχέος εντέρου (π.χ. ελκώδης κολίτιδα, λοιμώδης κολίτιδα), και συνεπώς υπονοεί παθολογικά ευρήματα, όπως:
- Αλλοιώσεις στο εντερικό τοίχωμα
- Φλεγμονώδη κύτταρα
- Αίμα στα κόπρανα
Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου δεν έχει τέτοια ευρήματα — επομένως, δεν είναι φλεγμονή και δεν είναι “πραγματική” κολίτιδα. Γι’ αυτό, προτιμάται ο όρος σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.
Πόσο συχνό είναι;
Το σύνδρομο είναι πολύ συχνό, τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως. Εκτιμάται ότι περίπου 10% έως 15% του ενήλικου πληθυσμού εμφανίζει συμπτώματα που σχετίζονται με αυτό.
Συχνότερα προσβάλλει:
- Γυναίκες (2 έως 3 φορές πιο συχνά από τους άνδρες)
- Άτομα ηλικίας κάτω των 50 ετών, αν και μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία
Αποτελεί μία από τις πιο συχνές αιτίες επίσκεψης στον ιατρό.
Ποιες είναι οι πιθανές αιτίες;
Η ακριβής αιτία του IBS δεν είναι πλήρως γνωστή. Φαίνεται πως είναι πολυπαραγοντική, δηλαδή εμπλέκονται πολλοί διαφορετικοί παράγοντες:
- Διαταραχή της κινητικότητας του εντέρου: είτε πολύ αργή (προκαλώντας δυσκοιλιότητα) είτε πολύ γρήγορη (προκαλώντας διάρροια).
- Αυξημένη ευαισθησία της νεύρωσης στο τοίχωμα του εντέρου. Το άτομο αισθάνεται πόνο ή δυσφορία ακόμη και από φυσιολογικές κινήσεις.
- Στρες και ψυχολογικοί παράγοντες: το έντερο επηρεάζεται έντονα από το άγχος, μέσω του λεγόμενου «άξονα εντέρου-εγκεφάλου».
Ο άξονας εντέρου-εγκεφάλου είναι η αμφίδρομη επικοινωνία ανάμεσα στο έντερο και τον εγκέφαλο, μέσω νευρικών, ορμονικών και ανοσολογικών μηχανισμών. Το έντερο διαθέτει το δικό του νευρικό σύστημα και επηρεάζεται από το στρες και τη διάθεση, ενώ ταυτόχρονα επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου, ιδιαίτερα μέσω των μικροβίων που ζουν μέσα του. Αυτή η στενή σχέση εξηγεί γιατί το άγχος ή η έντονη ψυχολογική φόρτιση συχνά επιδεινώνουν τα συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. - Προηγούμενες λοιμώξεις ή φλεγμονές του εντέρου (π.χ. γαστρεντερίτιδες).
- Αλλαγές στο μικροβίωμα του εντέρου (καλή ή κακή ισορροπία των «φιλικών» βακτηρίων).
- Διατροφικοί παράγοντες, όπως υπερκατανάλωση καφέ, γαλακτοκομικών, τροφών με ζυμώσιμα σάκχαρα ή τεχνητά γλυκαντικά.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα μπορεί να είναι σταθερά ή να εμφανίζονται κατά περιόδους. Τα πιο συχνά είναι:
- Πόνος ή κράμπες στην κοιλιά, που συχνά ανακουφίζονται μετά την κένωση
- Φούσκωμα, ακόμη και μετά από μικρή ποσότητα φαγητού
- Αέρια (μετεωρισμός)
- Διάρροια ή δυσκοιλιότητα, ή και εναλλαγή των δύο
- Αίσθημα ατελούς κένωσης: σαν να μην έχει αδειάσει τελείως το έντερο
- Βλέννα στα κόπρανα, χωρίς αίμα
Πολλοί ασθενείς νιώθουν ανασφάλεια να απομακρυνθούν από τουαλέτα, ή αποφεύγουν κοινωνικές καταστάσεις λόγω των συμπτωμάτων τους.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση γίνεται κυρίως με βάση τα συμπτώματα και είναι εξ’ αποκλεισμού — δηλαδή αφού αποκλειστούν άλλες παθήσεις που προκαλούν παρόμοια προβλήματα.
Ο ιατρός θα:
- Λάβει αναλυτικό ιστορικό
- Αναζητήσει ανησυχητικά σημεία (απώλεια βάρους, αίμα στα κόπρανα, νυχτερινά συμπτώματα, αναιμία)
- Ζητήσει βασικές εξετάσεις:
- Αιματολογικός έλεγχος
- Έλεγχος κοπράνων
- Έλεγχος για δυσανεξίες ή κοιλιοκάκη (σε υποψία)
- Ενδοσκόπηση, εφόσον υπάρχουν ύποπτα σημεία ή ηλικία >50 ετών
Δεν υπάρχει μία ειδική εξέταση που να δείχνει IBS – η διάγνωση βασίζεται στην παρουσία συγκεκριμένων συμπτωμάτων και την απουσία παθολογικών ευρημάτων.
Υπάρχει θεραπεία;
Ναι – αν και δεν υπάρχει “θεραπεία” που να το εξαλείφει, υπάρχουν πολλές επιλογές για να ελεγχθούν τα συμπτώματα:
1. Διατροφική παρέμβαση
- Αποφυγή τροφών που ερεθίζουν το έντερο (γαλακτοκομικά, όσπρια, κρεμμύδια, λάχανο, ανθρακούχα, καφεΐνη, λιπαρά, γλυκαντικά όπως σορβιτόλη)
- Συχνά προτείνεται δοκιμαστική αποφυγή και σταδιακή επανεισαγωγή τροφών
- Ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να βοηθήσει διατροφή χαμηλή σε ζυμώσιμους υδατάνθρακες, όπως:
- Φρουκτόζη (σε φρούτα όπως μήλα, αχλάδια, καρπούζι – και στο μέλι)
- Λακτόζη (στα γαλακτοκομικά προϊόντα)
- Φρουκτάνες (σε σιτάρι, σκόρδο, κρεμμύδι)
- Γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες (στα όσπρια)
- Πολυόλες (σε τεχνητά γλυκαντικά, όπως σορβιτόλη, ξυλιτόλη – αλλά και σε φρούτα όπως ροδάκινα, κεράσια)
- Υπακτικά ή φυτικές ίνες (αν υπάρχει δυσκοιλιότητα)
- Αντιδιαρροϊκά
- Αντισπασμωδικά για τον πόνο
- Προβιοτικά (σε συγκεκριμένες περιπτώσεις)
- Ήπια αντικαταθλιπτικά σε μικρές δόσεις (για σπλαχνική υπερευαισθησία ή ψυχογενές IBS)
- Τεχνικές μείωσης του άγχους (αναπνοές, yoga, mindfulness)
- Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT)
- Ψυχολογική ενδυνάμωση του ατόμου απέναντι στα συμπτώματα
- Μόνιμη δυσφορία και περιορισμούς στην καθημερινότητα
- Απομόνωση και μείωση της κοινωνικής ζωής
- Αύξηση του άγχους και επιδείνωση του προβλήματος (φαύλος κύκλος)
- Κακή ποιότητα ζωής, με δυσκολία στη δουλειά ή στις σχέσεις
- Είναι πολύ συχνό, αλλά όχι επικίνδυνο
- Επηρεάζει τη λειτουργία του εντέρου, όχι την ανατομία του
- Απαιτεί εξατομικευμένη φροντίδα – δεν υπάρχει μια λύση για όλους
- Αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με καθοδήγηση από ιατρό, διατροφή, ψυχολογική στήριξη και υπομονή
2. Φάρμακα (ανάλογα με τα συμπτώματα)
3. Ψυχολογική υποστήριξη
Τι συμβαίνει αν δεν γίνει τίποτα;
Παρόλο που δεν προκαλεί οργανική βλάβη, η παραμέληση της διαχείρισης οδηγεί συχνά σε:
Η αντιμετώπιση είναι απαραίτητη, ακόμα κι αν τα συμπτώματα φαίνονται “ήπια”.
Συμπερασματικά
Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου:
Εάν τα συμπτώματα σας μοιάζουν με τα παραπάνω, μη διστάσετε να απευθυνθείτε στον οικογενειακό σας ιατρό. Το πρώτο βήμα είναι η σωστή ενημέρωση.
