Η Παραρρινοκολπίτιδα στους ενήλικες

Τι είναι η παραρρινοκολπίτιδα ή ιγμορίτιδα;

Η παραρρινοκολπίτιδα είναι η συμπτωματική φλεγμονή της ρινικής κοιλότητας και των παραρρίνιων κόλπων.

Η ιγμορίτιδα είναι μια παραρρινοκολπίτιδα που εντοπίζεται σε ένα ή και τα δύο ιγμόρεια που υπάρχουν δεξιά και αριστερά από τη μύτη. Συχνά όμως ο όρος χρησιμοποιείται ως συνώνυμο της παραρρινοκολπίτιδας.

Η παραρρινοκολπίτιδα διακρίνεται σε:

• οξεία, όταν η διάρκεια της δεν υπερβαίνει τις τέσσερεις εβδομάδες,
• υποξεία, όταν διαρκεί από 1 έως 3 μήνες και,
• χρόνια, όταν υφίσταται για διάστημα μεγαλύτερο των 3 μηνών.

Η παραρρινοκολπίτιδα χαρακτηρίζεται ως υποτροπιάζουσα όταν ο ασθενής αναφέρει περισσότερα από 4 επεισόδια ετησίως ανάμεσα στα οποία δεν έχει συμπτώματα (ασυμπτωματικά μεσοδιαστήματα).

Ανάλογα με τον αιτιολογικό παράγοντα και την κλινική εικόνα, η παραρρινοκολπίτιδα διακρίνεται σε:

• οξεία ιογενή, όταν προκαλείται από κάποιο ιό (98% των περιπτώσεων),
• οξεία βακτηριακή, όταν προκαλείται από κάποιο βακτήριο,
• μη επιπλεγμένη, όταν παραμένει εντοπισμένη εντός της ρινικής κοιλότητας και των παραρρίνιων κόλπων και,
• επιπλεγμένη, όταν προκαλεί νευρολογικές και οφθαλμολογικές επιπλοκές ή επεκτείνεται στα μαλακά μόρια της περιοχής. Η επιπλεγμένη μορφή συνήθως είναι βακτηριακής αιτιολογίας.

Πόσο συχνή είναι η παραρρινοκολπίτιδα;

Η οξεία παραρρινοκολπίτιδα είναι αρκετά συχνή: υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο το 10-15% του πληθυσμού έχει τουλάχιστον ένα επεισόδιο της νόσου.

Η νόσος είναι συχνότερη στις γυναίκες και στα άτομα μέσης ηλικίας (45-65 ετών).

Ανάμεσα στους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της παραρρινοκολπίτιδας είναι η ηλικία, το κάπνισμα, τα αεροπορικά ταξίδια και γενικά οι μεταβολές της ατμοσφαιρικής πίεσης (πχ καταδύσεις), η κολύμβηση, οι αλλεργίες και τα αναπνευστικά νοσήματα (πχ άσθμα), καθώς και η ανοσοανεπάρκεια.

Από τι προκαλείται συνήθως η παραρρινοκολπίτιδα;

Η συντριπτική πλειοψηφία της οξείας παραρρινοκολπίτιδας (98%) προκαλείται από ιογενείς λοιμώξεις, με τα συμπτώματα να εμφανίζονται μόλις 24 ώρες μετά την επαφή του ιού με τον επιπεφυκότα (μια μεμβράνη στο μάτι) ή τον ρινικό βλεννογόνο (στην μύτη) του ασθενούς. Μελέτες δείχνουν ότι ο ιός ήδη ανιχνεύεται στις ρινικές εκκρίσεις μόλις 8 ώρες από την πρώτη επαφή!

Οι ιοί που προκαλούν συχνότερα παραρρινοκολπίτιδα είναι ο ρινοϊός , ο ιός της γρίπης και ο ιός της παραγρίπης.

Οι ιοί αρχικά εισέρχονται στην ρινική κοιλότητα. Περνάνε στους παραρρίνιους κόλπους σε δεύτερο χρόνο, κυρίως όταν ο ασθενής φυσάει την μύτη του προσπαθώντας να την ξεβουλώσει. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που, όταν είμαστε μπουκωμένοι, ΔΕΝ πρέπει να φυσάμε την μύτη μας αλλά να κάνουμε ρινοπλύσεις με φυσιολογικό ορό.

Μόνο το 2% των περιστατικών παραρρινοκολπίτιδας στους ενήλικες προκαλείται από βακτηριακές λοιμώξεις. Συνήθως η οξεία βακτηριακή παραρρινοκολπίτιδα εμφανίζεται σαν επιπλοκή μια οξείας ιογενούς μορφής. Σε μικρότερο ποσοστό η εμφάνιση της σχετίζεται με ρινίτιδες, οδοντιατρικές λοιμώξεις, ανοσοανεπάρκεια και σκολίωση ρινικού διαφράγματος.

Τα βακτήρια που εντοπίζονται συχνότερα είναι ο Στρεπτόκοκκος και η Νεισσέρια, που μαζί απαρτίζουν το 75% των περιπτώσεων οξείας βακτηριακής παραρρινοκολπίτιδας.

Τι συμπτώματα προκαλεί η μη επιπλεγμένη οξεία παραρρινοκολπίτιδα;

Τα κλασσικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• ρινική συμφόρηση,
• πυώδεις ρινικές εκκρίσεις,
• οδονταλγία (πονόδοντο) και,
• αίσθημα βάρους ή πόνο στην περιοχή του προσώπου, που εντοπίζεται κυρίως στην κατανομή των παραρρίνιων κόλπων και επιδεινώνεται με το σκύψιμο.

Λιγότερα συχνά εμφανίζονται κάποια άλλα συμπτώματα, όπως:

• πυρετός,
• βήχας,
• κόπωση,
• ανοσμία,
• βουλωμένα αυτιά,
• πονοκέφαλος και,
• άσχημη αναπνοή.

Τα συμπτώματα από μόνα τους δεν επαρκούν για να διαχωριστεί η ιογενής παραρρινοκολπίτιδα από την βακτηριακή μορφή της. Αυτό που πρέπει να εκτιμήσει ο ιατρός είναι η κλινική εξέλιξη της νόσου:

• Στην ιογενή μορφή, υπάρχει βελτίωση της συμπτωματολογίας μετά από 7-10 μέρες. Ο ασθενής δεν είναι εντελώς καλά την 10η μέρα αλλά αισθάνεται σαφώς καλύτερα. Αυτό φαίνεται και από τις ρινικές εκκρίσεις: στην αρχή είναι διαυγείς, μετά γίνονται πυώδεις και στο τέλος ξαναγίνονται διαυγείς. Συνήθως δεν υπάρχει πυρετός αλλά όταν εμφανίζεται διαρκεί το πολύ 48 ώρες.
• Στην βακτηριακή μορφή, τα συμπτώματα διαρκούν περισσότερο από 10 μέρες. Είναι χαρακτηριστική η «διπλή επιδείνωση»: εκεί δηλαδή που ο ασθενής αρχίζει να βελτιώνεται, ξαφνικά γίνεται χειρότερα.

Επιπλέον, ο ιατρός εξετάζοντας τον ασθενή θα «διαβάσει» και άλλα «σημεία» που θα τον βοηθήσουν να διαφοροδιαγνώσει την ιογενή από την βακτηριακή μορφή. Ένα κλασσικό σημείο είναι η ευαισθησία στην ψηλάφηση του προσώπου, στις περιοχές που αντιστοιχούν στους παραρρίνιους κόλπους (πχ ακριβώς πάνω από τα μάτια).

Τι συμπτώματα εμφανίζονται στην επιπλεγμένη βακτηριακή παραρρινοκολπίτιδα;

Όταν η βακτηριακή παραρρινοκολπίτιδα επεκταθεί πέρα από την ρινική κοιλότητα και τους παραρρίνιους κόλπους εμφανίζονται νέα συμπτώματα τα όποια χρήζουν άμεσης ιατρικής εκτίμησης:

• Πόνος στο μάτι, με οίδημα (πρήξιμο) και ερύθημα (κοκκίνισμα) των βλεφάρων. Αυτά μπορεί να συνυπάρχουν με πρόπτωση του οφθαλμού (το μάτι «πετάγεται» προς τα έξω), διπλωπία (διπλή όραση) και πόνο με τις οφθαλμικές κινήσεις.
• Συμπτώματα μηνιγγίτιδας, όπως πυρετός, αυχενική δυσκαμψία (πόνος στον αυχένα κατά την κάμψη της κεφαλής που εμποδίζει την κίνηση) και πτώση επιπέδου συνείδησης.
• Έντονη κεφαλαλγία, που δεν βελτιώνεται με απλά παυσίπονα. Μπορεί να συνυπάρχει με τα συμπτώματα της μηνιγγίτιδας και με έμετο.
• Νευρολογικά συμπτώματα.

Η ακτινογραφία είναι απαραίτητη για την διάγνωση της παραρρινοκολπίτιδας;

Όχι, δεν υπάρχει λόγος να γίνει κάποια απεικονιστική εξέταση (απλή ακτινογραφία ή αξονική τομογραφία) σε έναν ασθενή με μη επιπλεγμένη παραρρινοκολπίτιδα. Ακόμα και αν γίνουν τέτοιες εξετάσεις τα ευρήματα συνήθως είναι μη ειδικά: πολλά από αυτά έχουν παρατηρηθεί σε ασθενείς με απλό κρυολόγημα!

Οι απεικονιστικές εξετάσεις, αντιθέτως, έχουν μεγάλη διαγνωστική αξία στους ασθενείς με επιπλεγμένη παραρρινοκολπίτιδα, όπου η φλεγμονή έχει επεκταθεί έξω από την ρινική κοιλότητα και τους παραρρίνιους κόλπους.

Άρα πως γίνεται η διάγνωση της παραρρινοκολπίτιδας;

Η διάγνωση της οξείας παραρρινοκολπίτιδας είναι κλινική. Ο ασθενής πρέπει:

• να έχει πυώδεις ρινικές εκκρίσεις διάρκειας μικρότερης των 4 εβδομάδων ΚΑΙ,
• έντονη ρινική συμφόρηση ή/και πόνο – αίσθημα βάρους – αίσθημα πληρότητας στο πρόσωπο.

Αν έχει και άλλα συμπτώματα η διάγνωση είναι ακόμα πιο πιθανή.

Η οξεία ιογενής παραρρινοκολπίτιδα διαγιγνώσκεται όταν τα συμπτώματα της νόσου διαρκούν λιγότερο από 10 μέρες και δεν υπάρχει επιδείνωση.

Αντιθέτως, η οξεία βακτηριακή παραρρινοκολπίτιδα διαγιγνώσκεται όταν:

• τα συμπτώματα εμμένουν για περισσότερες από 10 μέρες, χωρίς εμφανή κλινική βελτίωση ή,
• υπάρχει «διπλή επιδείνωση» όπου, κατά την διάρκεια των 10 ημερών, τα συμπτώματα αρχίζουν να βελτιώνονται αλλά 5-6 μέρες αργότερα επιδεινώνονται εκ νέου.

Η έναρξη της νόσου ήδη με σοβαρά συμπτώματα (πυρετός >39, πυώδεις εκκρίσεις, πόνος στο πρόσωπο) για τουλάχιστον 3-4 συνεχόμενες μέρες αυξάνει την πιθανότητα οξείας βακτηριακής παραρρινοκολπίτιδας.

Πως θεραπεύεται η οξεία παραρρινοκολπίτιδα;

Για την θεραπεία των συμπτωμάτων, τόσο στην ιογενή όσο και στην βακτηριακή μορφή, προτείνονται τα εξής:

• Αναλγητικά και αντιπυρετικά κατ’επίκληση, για την αντιμετώπιση του πόνου και του πυρετού αντίστοιχα.
• Ρινικές πλύσεις (ρινοπλύσεις) με φυσιολογικό ή υπέρτονο (πιο πυκνό) ορό.
• Ενδορρινική χρήση κορτιζονούχων σπρέι, τα οποία είναι πολύ πιο αποτελεσματικά στα άτομα με ιστορικό αλλεργικής ρινίτιδας.

Λιγότερο αποτελεσματική είναι η συμπτωματική θεραπεία με άλλα σκευάσματα, τα οποία όμως δεν έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν:

• Ενδορρινικά αποσυμφορητικά. Χρησιμοποιούνται πολύ συχνά. Αν χορηγηθούν, η χρήση τους πρέπει να περιορίζεται το πολύ σε 3 συνεχόμενες μέρες.
• Αντιισταμινικά.
• Βλεννολυτικά.
• Εισπνοή υδρατμών.

Πότε πρέπει να χορηγούνται αντιβιοτικά στην παραρρινοκολπίτιδα;

Σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες, η χρήση αντιβιοτικών ενδείκνυται:

• στα άτομα με μη επιπλεγμένη οξεία βακτηριακή παραρρινοκολπίτιδα, η οποία δεν βελτιώνεται ή επιδεινώνεται μέσα στις πρώτες 7 μέρες από την διάγνωση. Ο λόγος που περιμένουμε 7 μέρες είναι ότι πολλές φορές και η βακτηριακή μορφή αυτοπεριορίζεται χωρίς την χρήση αντιβιοτικών. Στις περιπτώσεις που δεν είναι εφικτή η επταήμερη παρακολούθηση (πχ ηλικιωμένοι χωρίς υποστηρικτικό περιβάλλον, άστεγοι κλπ.) η χορήγηση αντιβίωσης γίνεται την στιγμή που τίθεται η διάγνωση.
• στα άτομα με επιπλεγμένη παραρρινοκολπίτιδα.

Η επιλογή του αντιβιοτικού γίνεται αποκλειστικά από τον ιατρό και η διάρκεια της θεραπείας είναι από 5 έως 7 ημέρες.

Εάν δεν υπάρχει βελτίωση της κλινικής εικόνας μετά από 7 μέρες αντιβιοτικής αγωγής και τα συμπτώματα είναι συμβατά με παραρρινοκολπίτιδα, η διάγνωση της οξείας βακτηριακής μορφής θεωρείται σίγουρη και ο ασθενής πιθανώς να χρειάζεται απεικονιστικές εξετάσεις και παραπομπή σε εξειδικευμένο Ωτορινολαρυγγολόγο (ΩΡΛ) ιατρό.

Πηγή: UpToDate 2023

Και εδώ ολοκληρώνεται μια, όχι και τόσο σύντομη, αναφορά σε μια νόσο που είναι ιδιαίτερα συχνή τους χειμερινούς μήνες. Τα βασικά σημεία που θεωρώ ότι πρέπει να σας μείνουν από αυτό το άρθρο είναι ότι:

• στην συντριπτική πλειοψηφία της, η ιγμορίτιδα προκαλείται από ιούς, άρα ΔΕΝ είναι απαραίτητη η χορήγηση αντιβίωσης.
• δεν απαιτούνται ακτινογραφίες ή άλλες εξετάσεις για την διάγνωση, η οποία βασίζεται κυρίως στα συμπτώματα του ασθενούς.
• αν η ιγμορίτιδα δεν βελτιωθεί μέσα σε μια εβδομάδα με την συμπτωματική αγωγή, πρέπει να αναζητήσετε άμεσα ιατρική βοήθεια.

Όπως πάντα, είμαι δίπλα σας για να απαντήσω σε όποια ερώτηση ή απορία έχετε. Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας.