Πόνος στη μέση και απεικονιστικές εξετάσεις

Πολλές φορές στο ιατρείο ή στην κλινική έρχονται ασθενείς που αναφέρουν πόνο στη μέση και ζητάνε να κάνουν ακτινογραφία ή άλλες απεικονιστικές εξετάσεις.

Καταρχήν, σε τι χρησιμεύουν οι απεικονιστικές εξετάσεις;

Οι απεικονιστικές εξετάσεις, όπως οι ακτινογραφίες, παράγουν εικόνες από το εσωτερικό του ανθρώπινου σώματος. Ορισμένες εξετάσεις παράγουν πιο λεπτομερείς εικόνες από κάποιες άλλες.
Στις συχνότερα χρησιμοποιούμενες απεικονιστικές εξετάσεις περιλαμβάνονται:

• Η ακτινογραφία. Είναι η πιο απλή μορφή απεικόνισης. Είναι πολύ χρήσιμη σε ασθενείς με κακώσεις των οστών, όπως τα κατάγματα, αλλά συνήθως δεν αναδεικνύει καλά εκείνες των μαλακών μορίων, όπως πχ των μυών και των συνδέσμων.
• Η αξονική τομογραφία (CT). Πρόκειται για μια τεχνική σάρωσης που χρησιμοποιεί ακτίνες Χ, όπως οι ακτινογραφίες, αλλά με πολύ μεγαλύτερη ευκρίνεια αφού διαιρεί το σώμα σε εγκάρσιες τομές, πάχους ενός εως πέντε χιλιοστών, τις οποίες απεικονίζει σε ψηφιακή μορφή. Είναι μια ελάχιστα επεμβατική εξέταση, η οποία μπορεί να απαιτήσει και την χρήση ενδοφλέβιου ιωδιούχου σκιαγραφικού. Συγκριτικά με την απλή ακτινογραφία, η αξονική τομογραφία επιφέρει μεγαλύτερη ακτινική επιβάρυνση (δόση ακτινοβολίας) και υψηλότερο κόστος.
• Η μαγνητική τομογραφία (MRI). Εδώ η τεχνική σάρωσης διαφοροποιείται σημαντικά από τις προηγούμενες δυο, μιας και δεν κάνει χρήση ακτινοβολίας Χ αλλά δημιουργεί ένα πολύ ισχυρό μαγνητικό πεδίο γύρω από τον εξεταζόμενο, που μπορεί να ξεπεράσει κατά 15.000 φορές εκείνο της Γης! Συγκριτικά με την αξονική τομογραφία, η μαγνητική τομογραφία έχει καλύτερη ευκρίνεια για τα μαλακά μόρια αλλά μεγαλύτερο κόστος. Επίσης, συνήθως δεν μπορεί να διενεργηθεί σε ασθενείς που έχουν μεταλλικά αντικείμενα στο σώμα τους ή πάσχουν από κλειστοφοβία.

Ο πόνος στη μέση χρειάζεται κάποιου είδους απεικόνιση;

Οι περισσότεροι άνθρωποι με πόνο στη μέση δεν χρειάζεται να κάνουν ακτινογραφίες ή άλλες εξετάσεις.
Ακόμα και όταν ο πόνος είναι ιδιαίτερα έντονος, στις περισσότερες περιπτώσεις, η κατάσταση σπάνια είναι τόσο σοβαρή όσο φαντάζεται ο ασθενής. Συχνά ο πόνος είναι αυτοπεριοριζόμενος ή υποχωρεί γρήγορα με συμπτωματική θεραπεία, πχ παυσίπονα.
Εάν ο πόνος στη μέση έχει διάρκεια μικρότερη των 4-6 εβδομάδων συχνά δεν απαιτείται κάποια απεικονιστική εξέταση. Αυτό συμβαίνει γιατί, κατά την διάρκεια αυτών των πρώτων εβδομάδων από την έναρξη του πόνου, η θεραπευτική αγωγή που θα χορηγηθεί θα είναι η ίδια, ανεξάρτητα από το πόρισμα της εξέτασης. Επίσης, ο ιατρός μπορεί να καταλάβει πολλά για την αιτία του πόνου μόνο με τη λήψη του ιστορικού και κάποια απλά τεστ που μπορεί να κάνει στο ιατρείο.

Πότε ένας ασθενής με πόνο στη μέση χρειάζεται απεικόνιση;

Οι ασθενείς που αναφέρουν συνεχόμενο πόνο στη μέση που ξεπερνά σε διάρκεια τις 4-6 εβδομάδες συχνά υποβάλλονται σε απεικονιστικές εξετάσεις για να διερευνηθεί η αιτία του πόνου.
Υπάρχουν όμως και ασθενείς που πονάνε για μικρότερο χρονικό διάστημα αλλά έχουν επιπλέον συμπτώματα ή παράγοντες κινδύνου που απαιτούν την άμεση διενέργεια κάποιου απεικονιστικού ελέγχου, όπως:

• Πρόσφατο ατύχημα ή τραυματισμό, όπως μια πτώση ή ένα τροχαίο.
• Ηλικία μεγαλύτερη των 60 ετών: αυξημένη πιθανότητα για εκφυλιστική νόσο των μεσοσπονδύλιων δίσκων της σπονδυλικής στήλης και οστεοαρθρίτιδα.
• Πυρετός ανεξήγητης αιτιολογίας ή πρόσφατη απώλεια βάρους.
• Ιστορικό καρκίνου (εξαιρούνται όλοι οι καρκίνοι του δέρματος πλην του μελανώματος).
• Λήψη κορτικοστεροειδών ή ανοσοκατασταλτικών σκευασμάτων.
• Χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών.
• Οστεοπόρωση: μια συχνή πάθηση των οστών όπου ο συνδυασμός της μειωμένης οστικής μάζας και των διαταραχών στην αρχιτεκτονική της δομής των οστών αυξάνει την επικινδυνότητα για κάταγμα.
• Σακχαρώδης διαβήτης.
• Πτώση του άκρου ποδός: ο ασθενής αδυνατεί να κινήσει προς τα άνω το πέλμα λόγω παράλυσης του περονιαίου νεύρου. Αυτό μπορεί να γίνει ιδιαίτερα εμφανές κατά την διάρκεια κάποιων δραστηριοτήτων, όπως πχ το περπάτημα.
• Αδυναμία κάτω άκρων με ακράτεια κοπράνων ή/και ούρων: υποψία για σύνδρομο ιππουρίδας, που χρήζει άμεσης νευροχειρουργικής – ορθοπεδικής εκτίμησης!

Γιατί δεν είναι καλή ιδέα να γίνονται απεικονιστικές εξετάσεις απλά για έλεγχο;

Υπάρχει η γενικότερη αντίληψη ότι οι απεικονιστικές εξετάσεις είναι αθώες, χωρίς κινδύνους για την υγεία μας. Δυστυχώς όμως αυτό δεν είναι αληθές. Στην Ιατρική ζυγίζουμε το όφελος και το κόστος και έτσι αποφασίζουμε αν κάποιο φάρμακο ή εξέταση αξίζει να χρησιμοποιηθεί κατά την διάρκεια της διερεύνησης ή της θεραπείας μιας νόσου. Αν το όφελος υπερσκελίζει το κόστος θα υποβάλλουμε τον ασθενή στην συγκεκριμένη θεραπεία ή εξέταση, παρόλο που γνωρίζουμε ότι αυτή μπορεί να του προκαλέσει και κάποια ανεπιθύμητα αποτελέσματα.
Στην περίπτωση των απεικονιστικών εξετάσεων που χρησιμοποιούν ιονίζουσα ακτινοβολία, το ισοζύγιο οφέλους-κόστους βασίζεται στην συνολική ακτινοβολία που θα δεχθεί ο ασθενής κατά την διάρκεια της εξέτασης και μετριέται σε millisieverts (mSv). Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η ετήσια δόση ιονίζουσας ακτινοβολίας που λαμβάνει ο καθένας μας από το περιβάλλον ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 3 mSv.
Μια ακτινογραφία στην οσφυϊκή μοίρα επιφέρει ακτινοβολία 1,5 mSv, η οποία ισοδυναμεί με 15 φορές μεγαλύτερη ακτινοβολία απ’ό,τι μια ακτινογραφία θώρακος (0,1 mSv ). Αυτή η ακτινοβολία επιδρά και στα άλλα όργανα της περιοχής, όπως είναι οι ωοθήκες και οι όρχεις. Η δόση που λαμβάνουν αυτά τα όργανα από μια τέτοια ακτινογραφία μπορεί να ξεπεράσει εκείνη που θα δέχονταν αν υποβάλλαμε τον ασθενή σε καθημερινές ακτινογραφίες θώρακος για ένα ολόκληρο χρόνο!
Η αξονική τομογραφία είναι ακόμα πιο επιβαρυντική: μια τυπική σάρωση στην οσφυϊκή μοίρα επιφέρει 6 mSv, δηλαδή το ισοδύναμο τεσσάρων ακτινογραφιών!
Από την άλλη, η μαγνητική τομογραφία δεν υποβάλλει τον ασθενή σε ιονίζουσα ακτινοβολία αλλά επιφέρει έναν άλλο κίνδυνο. Μελέτες έδειξαν ότι οι ασθενείς που υποβάλλονται σε μαγνητικές τομογραφίες ή άλλες απεικονιστικές εξετάσεις στην οσφυϊκή μοίρα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να υποβληθούν σε χειρουργείο ή άλλες επεμβατικές πράξεις συγκριτικά με εκείνους που δεν κάνουν διαγνωστικά τεστ. Αυτό συμβαίνει γιατί τα «μη φυσιολογικά» ευρήματα στην οσφυϊκή μοίρα είναι ιδιαίτερα συχνά, ακόμα και στα άτομα που δεν έχουν κανένα σύμπτωμα. Τέτοια ευρήματα μπορούν να τρομοκρατήσουν τον ασθενή αλλά δεν απαιτούν πάντα θεραπεία!

Η καλύτερη προσέγγιση για να αντιμετωπίσετε τον πόνο στη μέση είναι να μιλήσετε με τον ιατρό σας. Πιθανότατα θα σας πει για πει για πολλές περιπτώσεις ασθενών που βελτιώθηκαν με απλή συμπτωματική αγωγή, χωρίς να υποβληθούν σε καμιά απεικονιστική εξέταση και θα σας καθοδηγήσει έτσι ώστε να επιστρέψετε το συντομότερο δυνατόν στις καθημερινές δραστηριότητες σας.

Πηγή: UpToDate 2022